دعای 45 ( دعا به هنگام وداع با ماه مبارک رمضان ) ترجمه داریوش شاهین

(1) خدايا، اى كه از نياز پاداش بى‌نيازى،

(2) اى كه از احسان و عطاى خويش پشيمان و نادم نشوى،

(3) اى كه يكسان و يك شكل مكافات عمل نكنى.

(4) بخششت ابتداى نعمت و عفو و احسانت بى‌علت و سبب باشد. عقوبتت از روى عدل و داد است و فرمانت از روى خير و صلاح .

(5) اگر عطا كنى آنرا به منت نياميزى و اگر منع عطا كنى، بى‌ستم كنى.

(6) خالقا، هر كس كه تو را سپاس گويد، تو او را پاداش سپاس دهى، هر چند كه تو اين شكر و سپاس بر دل او الهام فرموده‌اى.

(7) هر كس كه تو را ستايش كند، تو او را جزاى آن ستايش دهى، هر چند كه تو اين ستايش بر او آموخته‌اى.

(8) جرم پوشا، گناه و جرم هر كس را تو مى‌پوشانى، حال آنكه اگر مى‌خواستى مى‌توانستى رسواى مردمش كنى. بذل و بخشش مى‌كنى به هر كس كه خواهى، حال آنكه مى‌توانستى بر او هيچ احسان نكنى. هر چند كه هر دو سزاوار رسوائى و منع بخشش تو بودند. اما تو نظام لطف خويش بر احسان گذاشته‌اى، و با قدرت از خطا مى‌گذرى و احسان و بخشش مى‌كنى.

(9) گناه بخشا، با آنكس كه در تو راه كفران و عصيان پيش گرفته، با صبر و شكيبائى رفتار مى‌كنى، و بر آنكس كه به خود ستم روا داشته، فرصت و مهلت دورى از ظلم و ستم مى‌دهى. تو، به همه آنان تا آن هنگام بازگشت، با شكيبائى فرصت مى‌دهى، و در كيفر آنان شتاب نمى‌كنى، تا بر گناهان خويش از در «توبه» درآيند، و اگر هلاك شوند، به رضاى خود به هلاكت رسند، و اگر نگونبخت گردند از نعمت تو به بدبختى نرسند. چنين كسان پس از اينكه دليل و گواه بر آنها رسيد و راه هر عذرى را پوشاند، و مشمول عفو و اغماض و گذشت و بزرگوارى تو قرار گرفتند، تو در كيفرشان شكيبائى نمودى، به هلاكت و نگونبختى خواهند رسيد.

(10) رحمانا، توئى كه در عفو و بخشش را به روى بندگان بگشوده‌اى و اين در را در «توبه» نام نهاده‌اى، و بر آن در، دليلى قرار داده‌اى تا هيچ كس از وحى تو بى‌خبر و گمراه نشود. اى كه نامت جاودانه است، تو خود گفته‌اى كه: توبوا الى الله توبه نصوحا عسى ربكم ان يكفر عنكم سيئاتكم و يدخلكم جنات تجرى من تحتها الانهار يوم لا يخزى الله النبى و الذين امنوا معه نورهم يسعى بين ايديهم و بايمانهم يقولون ربنا اتمم لنا نورنا و اغفرلنا انك على كل شى‌ء قدير (به سوى خداوند «توبه» كنيد، توبه‌اى به اخلاص و پاكى دل. شايد كه پروردگارتان، گناهانتان را بپوشاند، و شما را به بوستانهائى كه زير آنها جويبارها جاريست داخل سازد. روزى كه خداوند، پيامبر و آنان را كه به او ايمان آورده‌اند، خوار نسازد، (و) نور آنان در مقابلشان و از سوى راستشان مى‌رود، مى‌گويند: پروردگارا نور ما را كامل گردان، و ما را بيامرز، زيرا تو بر هر چيز توانائى). آنگاه، پس از اينكه در رحمت گشوده شد و دليل اقامه گرديد، ديگر عذر آنكس كه غافل از ورود به آن جاودانه‌سرا باشد، چه خواهد بود؟

(11) رحمانا، توئى كه در عفو و بخشش را به روى بندگان بگشوده‌اى و اين در را در «توبه» نام نهاده‌اى، و بر آن در، دليلى قرار داده‌اى تا هيچ كس از وحى تو بى‌خبر و گمراه نشود. اى كه نامت جاودانه است، تو خود گفته‌اى كه: توبوا الى الله توبه نصوحا عسى ربكم ان يكفر عنكم سيئاتكم و يدخلكم جنات تجرى من تحتها الانهار يوم لا يخزى الله النبى و الذين امنوا معه نورهم يسعى بين ايديهم و بايمانهم يقولون ربنا اتمم لنا نورنا و اغفرلنا انك على كل شى‌ء قدير (به سوى خداوند «توبه» كنيد، توبه‌اى به اخلاص و پاكى دل. شايد كه پروردگارتان، گناهانتان را بپوشاند، و شما را به بوستانهائى كه زير آنها جويبارها جاريست داخل سازد. روزى كه خداوند، پيامبر و آنان را كه به او ايمان آورده‌اند، خوار نسازد، (و) نور آنان در مقابلشان و از سوى راستشان مى‌رود، مى‌گويند: پروردگارا نور ما را كامل گردان، و ما را بيامرز، زيرا تو بر هر چيز توانائى). آنگاه، پس از اينكه در رحمت گشوده شد و دليل اقامه گرديد، ديگر عذر آنكس كه غافل از ورود به آن جاودانه‌سرا باشد، چه خواهد بود؟

(12) بخشنده و مهربانا، تو كه در داد و ستد با بندگان خويش، افزون به آنها دهى و مى‌خواهى كه در سوداگرى با تو پيوسته سود برند، و در عزيمت به سوى تو رستگارتر شوند. خداوندا، اى كه نامت مبارك و بلندپايه است، فرموده‌اى: من جاء بالحسنه فله عشر امثالها و من جاء بالسيئه فلا يجزى الا مثلها (هر كس كار نيكو كند، پاداشش ده چندان خواهد بود، و هر كس كار بد كند، جز مانند همان كار بدش، كيفر نبيند.)

(13) همچنين فرموده‌اى: مثل الذين ينفقون اموالهم فى سبيل الله كمثل حبه انبتت سبع سنابل فى كل سنبله مائه حبه و الله يضاعف لمن يشاء (مثال آنانكه ثروت و دارائى خويش را در راه خداوند صرف مى‌كنند، شبيه، مثال دانه‌ايست كه هفت خوشه رويانيده كه در هر خوشه صد دانه باشد. و خداوند براى هر كه خواهد، چند برابر (ديگر هم اضافه) كند.) همچنين فرموده‌اى: من ذا الذى يقرض الله قرضا حسنا فيضاعفه له اضعافا كثيره (كيست آنكه به خداوند وام نيكو دهد، كه خداوند آنرا برايش چندين برابر گرداند). و تو اى قادر متعال، نظاير آنها از افزايش پاداش نيكى‌ها در «قرآن» سخنان بسيار نازل فرموده‌اى.

(14) بنده نوازا، توئى كه آنان را با سخنان خويش به اسرار نهان تشويق و ترغيب و واقف ساختى، و در اين راه برايشان بهره‌اى وجود دارد، كه اگر راز نهان بر آنان عيان نمى‌كردى چشمانشان آنها را در نمى‌يافت، گوشهايشان آنها را درك نمى‌نمود، و انديشه‌شان به رفعت آن نمى‌رسيد. آنگاه فرموده‌اى: فاذكرونى اذكركم و اشكروا لى و لا تكفرون (مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم و مرا سپاس بگزاريد، و كفران نكنيد). همچنين فرموده‌اى: لئن شكرتم لازيدنكم و لئن كفرتم ان عذابى لشديد (هر آينه اگر مرا سپاس بگزاريد، به شما فزونى دهم، و اگر مرا ناسپاسى كنيد، البته كيفر من سخت باشد).

(15) همچنين فرموده‌اى: ادعونى استجب لكم ان الذين يستكبرون عن عبادتى سيدخلون جهنم داخرين (مرا بخوانيد تا (دعايتان) اجابت كنم. آنانكه از عبادت و بندگى من سركشى مى‌نمايند، به زودى با خوارى و شرمسارى داخل دوزخ شوند). پس خداوند، دعاى خويش را عبادت و بجا نياوردنش را عناد و سركشى ناميده و هر كس ترك آن كند او وى را تهديد به ذلت نموده و به ورود به دوزخ بيم داده است.

(16) پناه پذيرا، بدينسان، بندگان تو را به نعمت و بخششت به ياد آرند و سپاس نعمت تو گويند، و به دليل فرمانت تنها تو را خوانند و براى افزايش نعمتهايت، صدقه دهند، و با اين بخششها و دعا و سپاس از تو، پرهيز از خشم تو را خواهند و رو به رضا و خشنودى تو گذارند.

(17) آفريدگارا، اگر مخلوقى، آفريده ديگر را آنگونه كه تو به راه راست رهبرى نموده‌اى، هدايت مى‌كرد، پس به احسان و لطف، ستايش و تقدير مى‌شد. خداوندا، تا آنجا كه به شكرانه تو راهى وجود دارد، تنها تو را سپاس گوئيم. چنان سپاسى كه در سخن ما آيد، و اوج سخن، شكر و سپاس تو باشد.

(18) بار الها، اى كه به بندگان خويش فضل و احسان عنايت فرموده‌اى و آنان را در زير سايه لطف و بخشش خويش گرفته‌اى. نعمت تو در وجود ما بس عيان و آشكار، و بخشش تو بر ما بس فراوان است، و چه بسيار كه ما مشمول ويژه يافته بركت و نيكى تو هستيم.

(19) خداوندا، تو ما را به آئين برگزيده‌ات، و به راه پسنديده‌ات و به طريقى كه پويائى در آنرا بسى سهل و آسان گردانيده‌اى، هدايت فرموده‌اى، و موجب شده‌اى تا به تو نزديك و به راه كرامتت بينا شويم.

(20) پروردگارا، تو از كردارهاى پسنديده و امور واجب و لازم، اعمال ماه «رمضان» را برگزيده‌اى. ماهى كه نسبت به ماههاى ديگر مخصوص، و روزهائى كه نسبت به روزهاى ديگر برترى دارد، و به خاطر اينكه «قرآن» و نورش را در اين ماه فرستاده‌اى، پس، از تمام ايام سال برگزيده‌تر باشد. چنين ماهى بس ارجمند و گرانقدر است، به سبب اينكه پاداش ايمان و عبادت ما در اين ماه چندين برابر شود، و روزه‌دارى در اين ماه بر ما امرى واجب است. تو ما را در اداى وظايف در چنين ماهى تشويق فرموده‌اى، و شب قدر را كه از هزار ماه بهتر است در اين ماه ارج و اعتبارى ديگر بخشيده‌اى.

(21) در چنين ماهى تو ما را برگزيده تمام ملتها نموده، و با چنين بى‌مانند آئينى ما را بر تمام آئينها و ملتها برترى بخشيده‌اى. از اينرو به فرمان تو روزهاى اين ماه را به روزه‌دارى، و شبهايش را به يارى تو، به عبادت و طاعت، به بيدارى گذرانده‌ايم. و اين روزه‌دارى و شب زنده‌دارى را رحمت تو دانسته‌ايم و وسيله‌اى براى وصول به پاداش تو قرار داده‌ايم. جهان آفرينا، آنچه از تو خواهند، بر اجابتش توانائى، و آنچه فضل از تو جويند، بر بخشش آن قادرى، و به آنكس كه قصد نزديكى به درگاه تو دارد، بس قريب و نزديكى.

(22) اين ماه «رمضان» بر ما به خوبى گذشت، و مونس ما شد و برترين بهره‌هاى جهان را به ما بخشيد. هنگاميكه زمانش به پايان و وقتش به سر رسيد، و روزهايش رو به اتمام گذاشت، ما را ترك كرد و گذشت.

(23) از اينرو ما با ماه «رمضان» بدرود گوئيم. چنان بدرود كسى كه جدائى‌اش بر ما بسى اندوهبار و دشوار است، و مفارقتش از ما، غم آورد و در دل بيم افكند. بسان بدرود كسى كه با ما عهدى و پيمانى داشته و احترامش بر ما واجب و اداى حقش بر ما لازم بوده است. پس مى‌گوئيم كه: درود بر تو اى بزرگترين ماه خدا، و درود بر تو اى روز جشن و شادى ياران خدا.

(24) درود بر تو اى گراميترين اوقاتى كه با ما همچون يار مهربان بودى، و درود بر تو اى روزها و لحظه‌هاى ماه رمضان.

(25) درود بر تو اى ماهى كه حاجات در تو روا شود، و اعمال نيك در تو بسيار گردد.

(26) درود بر تو اى كه، تا هستى، بودن با تو بى‌نظير است و احترام بر تو عزيز است. اى كه نبودنت و پنهان شدنت دردانگيز و جدائى از تو جاى رنج است.

(27) درود بر تو كه تا آمدى ما را شادمان كردى و بر تو صميمانه انس و الفت گرفتيم، و آن زمان كه رفتى بر ما بيم و هراس و درد افتاد.

(28) درود بر تو اى همسايه ما كه دلهايمان را نرم و گرم كردى، و گناه را از دامن دلمان پاك ساختى.

(29) درود بر تو اى ياور مهربان كه در مغلوب و منكوب ساختن شيطان ما را يار و مددكار بودى و با تو بودن باعث شد كه راههاى صعب و سخت بر ما سهل و ساده شود.

(30) درود بر تو كه چه بسيار خداوند در تو، بندگان آزاد نمايد و چه سعادت يابد آنكس كه بر تو احترام كند.

(31) درود بر تو كه چه گناهان را پاك ساختى، و چه بر عيبهاى گوناگون پوشش نهادى.

(32) درود بر تو كه چقدر بر گناهكاران عمر تو دراز شد، و چقدر در دلهاى با ايمان، بيم خدا افكندى.

(33) درود بر تو كه هيچ روزى و ماهى، بر روز و ماه تو فخر نفروشد كه تو برترين روزها و ماههائى.

(34) درود بر تو كه در تو همه چيز در امن و سلامت است.

(35) درود بر تو كه مصاحبت و با تو بودن، و معاشرت و با تو آميختن هرگز زشت و ناپسند نيست.

(36) درود بر تو كه با بسيارى بركت و نعمت بر ما وارد شدى و آلودگى گناه از جسم و جان ما بردى.

(37) درود بر تو كه از روى دلتنگى هرگز وداع تو نگويم، و به خاطر اينكه ايام روزه‌دارى گذشته، از تو خسته نشده‌ام.

(38) درود بر تو كه پيش از اينكه بيائى، مطلوب بودى و پيش از رفتنت ما اندوهگين و غمين شديم.

(39) درود بر تو كه چه بسيار بديهائى كه به خاطر تو از ما دور شدند، و چه بسيار نيكيهائى كه به يارى تو به ما رو نمودند.

(40) درود بر تو و بر شب «قدر» كه برتر از هزار ماه است.

(41) درود بر ديروز و ديروزهاى تو، كه مشتاق و آرزومند تو بوديم و فردا و فرداها، كه مشتاق و آرزومند تو خواهيم بود.

(42) درود بر تو و فضل و برترى تو كه با پايان رسيدنت از آن محروم شديم، و درود بر بركات گذشته‌ات كه از آن دور شديم.

(43) آفريدگارا، ما اهل ماه رمضانيم. ماهى كه تو ما را در آن مقام و منزلت بخشيدى، ماهى كه به توفيق و عنايت تو به احسان و نيكى پرداختيم. ما آن زمان به اين ماه روى آورديم كه نگونبختان از آمدن و به پايان رسيدنش بى‌خبر بودند و اين غفلت موجب شد تا از فضل و كرم اين ماه عزيز محروم و معزول شوند.

(44) خداوندا، اين توئى آن صاحب اختيارى كه به ما توفيق درك و شناخت اين ماه را بخشيدى، ما را به راه آن رهنمون باش، ما با بضاعت ناچيزمان روزه گرفتيم و عبادت و طاعت بجا آورديم كه بى‌يارى و حمايت تو اين مقدور نشود، و با اين همه براى تو ناچيز بود.

(45) پروردگارا، پس تو را سپاس گوئيم و به رفتار ناخوشايند خود اقرار كنيم و به تقصير و تباهى اعمالمان اعتراف نمائيم. كردگارا، از صميم دل از گناهانمان پشيمانيم و با بيانى رسا از تو پوزش مى‌طلبيم. پس در اين ماه با همه كوتاه آمدن در ايمان، به خاطر روزه‌دارى و اداى عبادت، به ما پاداش نيكو عطا فرما. چنان پاداشى كه ما را به خير رساند و به خزائن رحمتى كه آرزومندش هستيم دست يابيم.

(46) خطا پوشا، ما را به خاطر تقصير و كوتاهى در عبادت، به باد سرزنش و ملامت مگير، و به ما طول عمر ببخش تا به ماه مبارك «رمضان» سال آينده برسيم، پس، آنگاه كه ما را به آن ماه «رمضان» رساندى، در عبادت و بندگى نيكوتر، ما را يارى فرما تا به عبادت و ايمانى كه شايسته آن ماه عزيز است، نائل شويم. چنان كن كه اى قادر متعال، ما، در دو ماه «رمضان» (امسال و سال آينده) چنان رفتار و كردارى شايسته داشته باشيم كه اين دو ماه پر پاداش‌ترين ماههاى عمرمان شوند.

(47) جهان آفرينا، اگر در اين ماه، مرتكب گناهى- چه كوچك چه بزرگ- شده‌ايم، و يا از روى عمد، بار گناهى را به دوش خويش هموار ساخته‌ايم، و يا بر اثر فراموشى، بر خويش ستمى كرده‌ايم، و يا به دليل غفلت، پرده آبروى كسى را دريده‌ايم، تو اى قادر متعال ما را ببخش و بيامرز و از تقصير ما به بزرگوارى خويش بگذر. الهى، درود تو بر «محمد» و خاندان او باد. حاجت پذيرا، چنان كن كه اگر گناهى مرتكب شده‌ايم، اين گناه از چشم سرزنشگران پنهان ماند، و زبان كنايه‌گوى آنان، به روى ما باز نشود. مهربانا، به احسان و اكرامت- كه هرگز كاهش و كاستى نپذيرد- ما را غريق لطف و رحمت خويش ساز، مبادا كه در اين ماه گناهى كرده باشيم كه تو ما را از آن نهى فرموده‌اى.

(48) الهى، درود تو بر «محمد» و خاندان او باد. پاك آفرينا، اندوه ما را به خاطر رفتن ماه «رمضان» از ميان ببر، و روز عيد را بر ما مبارك گردان، چنان كن كه اين روز عيد نيكوترين روزها شود و آن روزى باشد كه در آن گناهان ما پاك گردد. تو اى قادر متعال، گناهان عيان و نهان ما را بيامرز.

(49) خطا پوشا، همانگونه كه اين ماه گذشت، تو نيز از گناهان ما بگذر، و همانگونه كه اين ماه از ما بيرون شد، تو بدى و خطاهاى ما را از وجود ما بيرون كن. آنگونه كه ما سعادتمندترين و بهره‌جوترين اهل ماه «رمضان» گرديم.

(50) بنده نوازا، آنكس كه واجبات اين ماه را آنگونه كه شايسته بوده بجا آورده، ارج و قدر آنرا گرامى داشته، در اجراى احكامش به پايدارى كوشيده، از گناه خويش آنسان كه سزاوار بوده پرهيز كرده، با بهره‌گيرى از هر وسيله‌اى به سوى تو تقرب و نزديكى جسته، و جلب رضايت و خشنودى و لطف و رحمت تو نموده، پس تو اى قادر متعال، به قدرت خويش، اجرى جليل و پاداشى عظيم بر او ببخشاى، و از فضل و كرمت پاداشى چندين برابر به او عطا فرما. كه فضل تو را نقصانى و خزائن رحمتت را كاهشى نيست. گنجينه‌هاى احسانت هرگز نابودى نپذيرند و در احسانت به انسان تو را هيچ رنجى نباشد.

(51) الهى، درود تو بر «محمد» و خاندان او باد. بى‌شريكا، بر ما همان اجرى مقرر دار كه، بر آنكس كه تا روز رستاخيز در ماههاى «رمضان» روزه مى‌گيرد و طاعت تو بجاى مى‌آورد، پاداش مى‌دهى.

(52) عافيت آفرينا، ما در روز «فطر»- كه براى مومنان روز عيد و شادمانى و براى اهل دين اسلام، روز اجتماع و تعاون و مددكارى است- از ارتكاب هر گناهى، يا انجام هر خطائى، يا انديشه ناروائى به سوى تو «توبه» مى‌كنيم و از تو استغفار مى‌طلبيم. مانند «توبه» و استغفار آنكس كه هرگز ميل و رغبتى به گناه ندارد، اگر «توبه» كند از گناه بيزار مى‌شود. چنان «توبه» و انابتى كه خالى از ترديد و دو دلى است. تو اى خداى بزرگ، اين «توبه»، را از ما بپذير، و از ما راضى و خشنود باش، و در اين «توبه» ما را ثابت قدم گردان.

(53) برترا، چنان كن كه ترس كيفر دوزخ و عشق و اميد پاداش بهشت، رزق و روزى ما شود، تا به لذات آمرزش تو برسيم و از اندوه كيفر گناهانى- كه از شر آنها به تو پناه برده‌ايم- برهيم.

(54) توبه پذيرا، تو ما را جزو «توبه» كنندگانى قرار بده كه سايه مهر و لطف و احسان خويش بر آنان مى‌گسترانى و «انابت» و بازگشت به اطاعت را از آنان مى‌پذيرى. اى دادگر و عدالت گسترى كه همچو تو هرگز نيست، حاجتم بپذير.

(55) بنده نوازا، پدران، مادران، همدينان- زندگان يا مردگان- و يا آنانكه پس از اين تا روز رستاخيز مى‌آيند و مى‌روند، تو همه را مشمول عفو و بخشش خويش قرار بده.

(56) الهى، درود تو بر «محمد» و خاندان او باد. چنان درودى كه بر فرشتگان مقرب درگاه و نزديكان عرش خويش مى‌فرستى. الهى، درود تو بر «محمد» و خاندان او باد. همان درودى كه بر پيامبران فرستاده‌ى خويش فرستاده‌اى. همان درودى را كه اى خداوند جهانيان بر بندگان شايسته خويش فرستادى، بر او و خاندانش بفرست. درودى كه بركتش نصيب ما شود، سودش به ما رسد، و به يارى‌اش حاجات ما، روا گردد. خداوندا، تو تنها كريمى هستى كه به تو رو آورند. تو تنها بى‌نيازى هستى كه بر تو اعتماد كنند. تو تنها بخشنده‌اى كه از تو فضل و احسان جويند. و تو اى قادر متعال، بر هر چيزى توانائى.