دعای 45 ( دعا به هنگام وداع با ماه مبارک رمضان ) ترجمه جواد قيومی اصفهانی

(1) خدايا! اى آنكه در پاداش رغبتى نداشته،

(2) و اى آنكه بر عطا و بخشش پشيمان نمى‌شود،

(3) و اى آنكه جزاى بندگانش را يكسان نمى‌دهد،

(4) نعمت و بخشش تو ابتدائى است (نه آنكه آنان مستحق باشند)، و عفو و گذشتت احسان و نيكى كردن بدون علت و سبب است، و عقوبت و كيفرت عدل و دادگرى است، و حكم و فرمانت خير و نيكوست،

(5) اگر عطا و بخشش نموده‌اى عطايت را به منت نياميخته‌اى، و اگر بازداشته‌اى منعت از روى ستم نبوده،

(6) هر كه تو را سپاس گزارد پاداش مى‌دهى، و حال آنكه تو سپاسگزارى را به او الهام كرده‌اى،

(7) و هر كه تو را بستايد جزا مى‌دهى، و حال آنكه ستودن را تو به او آموخته‌اى،

(8) مى‌پوشانى بر كسى كه اگر مى‌خواستى او را رسوا مى‌كردى، و بخشش مى‌كنى بر كسى كه اگر مى‌خواستى از او منع مى‌نمودى، در حاليكه هر دو سزاوار رسوائى و منع هستند. ليكن تو كارهايت را بر پايه‌ى تفضل و احسان قرار داده‌اى، و قدرت و توانائيت را بر گذشت جارى ساخته‌اى،

(9) و كسى كه معصيت و نافرمانى تو را كرده با او به بردبارى رفتار نموده‌اى، و كسى را كه به خود قصد ستم نموده مهلت داده‌اى، تو ايشان را به بردبارى خود مهلت مى‌دهى تا هنگام رجوع و بازگشتن، و در مواخذه و كيفر ايشان شتاب نمى‌كنى تا هنگام توبه، براى اينكه هلاك شونده‌ى ايشان برخلاف رضاى تو هلاك نشود، و بدبختشان به وسيله‌ى نعمت تو بدبخت نگردد، مگر پس از عذر بسيار داشتن، و پس از حجت و برهان پى در پى بر او فرستادن، اى بخشنده و بزرگوار عفو و گذشتت از روى كرم و بخشش است، و بهره‌اى است از مهربانى تو اى بردبار.

(10) توئى آنكه براى بندگانت درى به سوى عفوت گشوده‌اى، و آن را توبه و بازگشت ناميده‌اى، و بر آن در از وحى و پيغام خود راهنمائى قرار داده‌اى، تا از آن گمراه نشوند، پس تو خود كه نامت جاويد است فرموده‌اى: «به سوى خدا توبه كنيد توبه‌ى خالص و پاكيزه، اميدوار باشيد كه پروردگارتان گناهانتان را بپوشاند، و شما را به بهشتها و باغهائى كه جويها از زير آن روان است، درآورد،

(11) و آن روزى است كه خدا پيامبر و كسانى كه به او ايمان آورده‌اند را خوار نمى‌گرداند، نور ايشان پيش روى آنها و از سمت راستشان حركت مى‌كند، مى‌گويند: پروردگارا نورمان را كامل گردان، و ما را بيامرز، زيرا تو بر هر چيز توانائى»، پس بعد از گشودن در و بپا داشتن راهنما، عذر و بهانه‌ى كسى كه از آمدن به آن منزل و جايگاه غافل و بيخبر باشد چيست؟

(12) و توئى آنكه در داد و ستد با بندگان و پيشنهاد كالا در بهاى آن بر خود افزوده‌اى، مى‌خواهى در تجارت كردنشان با تو سود برند، و در كوچ كردن به سوى تو و افزودنى يافتن از جانب تو رستگار شوند، پس تو خود كه نامت با بركت و احسان است و برتر و منزه و پاكى، فرموده‌اى: «هر كه كار نيكو به جاى آورد مزد او ده برابر خواهد بود، و هر كه كار بد كند جز مانند كار بدش كيفر داده نمى‌شود»،

(13) و فرموده‌اى: «داستان كسانى كه دارائى‌هايشان را در راه خدا صرف مى‌نمايند مانند داستان دانه‌اى است كه هفت خوشه دارد كه در هر خوشه صد دانه باشد، و خدا براى هر كه بخواهد چندين برابر مى‌گرداند»، و فرموده‌اى: «كيست آنكه به خدا وام نيكو دهد كه خدا آن را برايش چندين برابر گرداند»، و همانند اين آيه از افزايشهاى حسنات و نيكوئيها كه در قرآن فرستاده‌اى.

(14) و توئى آنكه به سخن خود از غيب و نهان خويش، و به ترغيب و تشويق نمودن خود كه بهره‌ى آنان را در بر دارد، هدايت و راهنمائيشان فرمودى، بر چيزى كه اگر آن را از آنها مى‌پوشاندى چشمهايشان آن را در نمى‌يافت، و گوشهايشان آن را حفظ نكرده فرا نمى‌گرفت، و انديشه‌هايشان به آن نمى‌رسيد، پس فرمودى: «مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم، و مرا سپاسگزاريد و ناسپاسى ننمائيد»، و فرمودى: «محققا اگر نعمتهايم را سپاسگزاريد شما را افزونى دهم، و اگر ناسپاسى كنيد همانا كيفر من سخت است»،

(15) و فرمودى: «مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم، كسانى كه از عبادت و بندگى من سركشى نمايند به زودى با ذلت و خوارى به دوزخ درآيند». پس دعاى خود را عبادت و بندگى و بجا نياوردن آن را سركشى ناميده، و بر ترك و بجاى نياوردن آن به وارد شدن با ذلت و خوارى در دوزخ تهديد نموده و ترسانده‌اى،

(16) پس تو را به نعمت و بخششت ياد كردند، و به فضل و احسانت تو را سپاس گزاردند، و به سبب امر و فرمانت تو را خواندند، و از جهت درخواست افزايش نعمتت براى تو صدقه و بخشش دادند، و در آن يادآورى و سپاسگزارى و خواندنشان، و صدقه دادن براى تو، نجات و رهائى ايشان از خشمت و دست يافتن آنان به رضا و خشنوديت مى‌باشد،

(17) و اگر آفريده‌اى از پيش خود آفريده‌اى را به مانند آنچه تو از جانب خود آن بندگانت را راهنمائى كرده‌اى راهنمائى مى‌نمود، به احسان و نعمت دادن وصف گشته، و به هر زبانى ستايش مى‌شد. پس تو راست سپاس تا آنجا كه راهى در سپاس تو يافت شود، و براى سپاس سخنى كه با آن ستوده شوى و معنى و مقصودى كه به سپاس بازگردد، باقى باشد.

(18) اى آنكه به بندگانش نيكى و افزونى را نعمت داده، و آنها را به نعمت و بخشش فراگرفته، چه آشكار است در ما نعمت تو، و چه فراوان است بر ما بخشش تو، و چه بسيار است مخصوص بودن ما به نيكى سرشار تو،

(19) و ما را به دينت كه آن را برگزيدى، و به طريقه‌ات كه آن را پسنديدى، و به راهت كه آن را آسان گردانيدى، راهنمائى فرموده‌اى، و به تقرب نزد خود و رسيدن به كرامت و سود رساندن خويش بينا ساخته‌اى.

(20) خدايا! و تو از كارهاى برگزيده و واجبات مخصوص، ماه رمضان را قرار داده‌اى، همان ماهى كه آن را بر همه‌ى ماهها اختصاص داده، و بر همه‌ى زمانها و روزگارها برترى داده، و بر همه وقتهاى سال برگزيده‌اى، به سبب قرآن و نورى كه در آن فروفرستادى، و به سبب آنكه ايمان را در آن ماه چندين برابر نمودى، و روزه را در آن واجب و به برپا شدن نماز در آن ترغيب نمودى، و شب قدر كه از هزار ماه بهتر است را در آن بزرگ گردانيدى.

(21) سپس ما را به وسيله‌ى آن ماه بر همه‌ى امتها برگزيدى، و به فضل و برترى آن ما را به اهل ملتها و كيشها برترى دادى، پس به فرمان تو روزش را روزه داشته، و به يارى تو شبش را برخاستيم، در حاليكه به روزه داشتن و برخاستن آن، خود را براى رحمتت كه ما را به آن دعوت كرده‌اى وارد سازيم، و آن را وسيله‌ى پاداش تو گردانيديم. و تو به آنچه از درگاهت خواسته شود توانائى، و به آنچه از فضل و احسانت درخواست گردد بخشنده‌اى، و به كسى كه قصد تقرب به تو را كند نزديك.

(22) و اين ماه در ميان ما پسنديده زيست نمود، و با ما مصاحب و يار نيكو بود، و ما را به بهترين سودهاى جهانيان بهره‌مند ساخت، سپس هنگام پايان يافتن وقتش و به سر رسيدن زمانش و تمام شدن شماره‌اش از ما جدا شد،

(23) از اينرو ما آن را وداع و بدرود مى‌گوئيم، مانند وداع كسى كه جدائيش بر ما بزرگ و دشوار است، و رفتنش از ميان ما اندوهگينمان ساخته، و به وحشت و ترس افكنده، و مانند وداع كسى كه عهد و پيمانش بر ما ناگسستنى، و احترامش بر ما واجب، و اداء حقش لازم و ضرورى است، پس ما مى‌گوئيم: درود بر تو اى بزرگترين ماه خدا، و اى عيد دوستان خدا،

(24) درود بر تو اى گراميترين وقتهائى كه مصاحب و يارمان بودى، و اى بهترين ماه در روزها و ساعتها.

(25) درود بر تو ماهى كه آرزوها در آن نزديك و عملها در آن پراكنده است.

(26) درود بر تو اى همنشينى كه هنگاميكه هست احترام و گرامى داشتنش بزرگست، و هنگاميكه مى‌رود رفتنش دردآور است، و مرجع اميدى كه جدائيش رنج رساند.

(27) درود بر تو همدمى كه هنگامى كه روى آورد انس گرفت و شاد گردانيد، و هنگامى كه رفت دردناك نمود و وحشت و ترس افزود.

(28) درود بر تو همسايه‌اى كه دلها در آن نرم و فروتن گرديد، و گناهان در آن كم شد.

(29) درود بر تو يارى دهنده‌اى كه ما را بر مغلوب ساختن شيطان يارى كرد، و مصاحب و يارى كه راههاى نيكى را آسان نمود.

(30) درود بر تو چه بسيار است آزاد شدگان خدا در تو، و چه نيكبخت است كسى كه به سبب تو احترام و گرامى داشتنت را حفظ نمايد.

(31) درود بر تو چقدر گناهان را محوكننده و عيبها و زشتيها را پوشاننده بودى.

(32) درود بر تو چه طولانى بودى بر گناهكاران، و چه با هيبت و ترس بودى در دلهاى اهل ايمان.

(33) درود بر تو ماهى كه روزها با آن فخر و سرفرازى نكنند.

(34) درود بر تو ماهى كه از هر چيز سلامت و بى‌گزند است.

(35) درود بر تو كه مصاحبت و همراهيش ناپسند، و معاشرت و آميزشش نكوهيده نيست،

(36) درود بر تو براى آنكه با بركات و نيكيها بر ما وارد شدى، و چركى گناهان را از ما شستى.

(37) درود بر تو به آنكه وداع با او از روى دلتنگى باشد، و نه آنكه روزه‌ى آن ترك شده از جهت بستوه آمدن است.

(38) درود بر تو كه پيش از آمدنش خواسته شده بود، و پيش از رفتنش بر آن اندوهناكم.

(39) درود بر تو چه بسيار بدى كه به سبب تو از ما بازگرديده، و چه بسيار نيكى كه به وسيله تو بر ما جارى شده است.

(40) درود بر تو و بر شب قدر كه از هزار ماه بهتر است.

(41) درود بر تو ديروز چه بسيار بر تو حريص و آزمند بوديم، و فردا چه بسيار به سوى تو شوق داشته از دل آرزومنديم.

(42) درود بر تو و بر فضل و برتريت كه از آن محروم و بازداشته شديم، و بر بركات و نيكيهاى گذشته‌ات كه از ما ربوده شد.

(43) خدايا! ما اهل اين ماه هستيم كه به وسيله‌ى آن ما را مقام و منزلت ارجمند دادى، و ما را براى آن به وسيله احسان و نيكيت توفيق عطا نمودى، هنگامى كه بدبختان وقت آن را نشناختند، و بر اثر بدبختيشان از فضل و احسان آن محروم و بى‌بهره شدند،

(44) توئى صاحب اختيار و كارگزار كه ما را به معرفت و شناسائى آن برگزيدى، و به طريقه‌ى آن راهنمائى نمودى، و ما با تقصير و كوتاهى به توفيق از جانب تو روزه و به پا خاستن آن را كارگزار شديم، و اندكى از بسيار را در آن بجا آورديم.

(45) خدايا! پس سپاس شايسته‌ى توست در حاليكه به بدكردارى اقراركننده، و به تباه ساختن اعتراف‌كننده‌ايم، و پشيمانى حقيقى دلها و عذر خواستن زبانهايمان كه از روى راستى است براى توست، پس ما را بر تقصيرى كه در آن ماه به ما رسيده است اجر و پاداش ده، پاداشى كه به وسيله‌ى آن خير و نيكى خواسته شده را دريابيم و اندوخته‌هاى گوناگون كه بر آن حريص و آزمنديم را عوض بستانيم،

(46) و ما را در تقصير از حق خود ملامت و سرزنش مكن، و عمرهاى ما را كه در پيش است به ماه رمضان آينده برسان، و چون ما را به آن ماه رساندى بر انجام عبادت و بندگى كه شايسته‌ى توست ياريمان فرما، و بر رعايت فرمانبرى كه سزاوار آن ماه است برسانمان، و عمل شايسته‌اى را كه سبب به دست آوردن حق توست در دو ماه از ماههاى روزگار براى ما جارى ساز.

(47) خدايا! گناه كوچك يا گناه بزرگى كه در اين ماه به آن نزديك شديم، يا گناهى كه در آن بجاى آورديم، و گناه بزرگى كه آن را انجام داديم، از روى عمد و قصد يا فراموشى، كه در آن به خود ستم كرده، يا به آن احترام ديگرى را هتك و پرده‌درى نموده باشيم، پس بر محمد و خاندانش درود فرست و ما را به آمرزش خود بپوشان، و به گذشت خود از ما درگذر، و ما را در آن گناه در جلو چشم شماتت‌كنندگان قرار مده، و زبان طعنه‌زنندگان را بر ما مگشا، و ما را به مهربانيت كه بريده نمى‌شود، و به احسان و نيكيت كه گم نمى‌گردد، به چيزى بگمار كه سبب فرونهادن و پوشاندن چيزى شود كه در آن ماه بر ما نهى نموده‌اى.

(48) خدايا! بر محمد و خاندانش درود فرست و مصيبت و اندوهمان را به رفتن ماه ما عوض ده، و براى ما در روز عيد و روز گشودن روزه‌هايمان مبارك و نيكو گردان، و آن را از بهترين روزهائى كه بر ما گذشته است قرار ده كه جالبترين و بهره‌مندترين روزها براى عفو و گذشت، و نابودكننده‌ترين روزها براى گناه باشد، و براى ما آنچه از گناهانمان كه پنهان و آنچه كه آشكار است را بيامرز.

(49) خدايا! با گذشتن اين ماه از گناهان ما بگذر، و با بيرون رفتن آن ما را بيرون بر، و به وسيله‌ى آن ما را از نيكبخت‌ترين اهل آن ماه، و از با نصيب‌ترين ايشان در آن، و از بهره‌مندترين آنان از آن قرار ده.

(50) خدايا! كسى كه اين ماه را به طورى كه سزاوار رعايت است رعايت كرده، و احترامش را به طورى كه شايسته‌ى حفظ و نگهدارى است حفظ نموده، و به احكامش به طورى كه سزاوار كوشش در آنهاست كوشش و ايستادگى داشته، و از گناهان خويش به طورى كه شايسته‌ى پرهيزكارى است پرهيز نموده، يا به وسيله‌ى عملى كه تقرب‌آور است به سوى تو تقرب جسته، كه رضا و خشنودى تو را براى او لازم گردانيده، و رحمت و مهربانيت بر او متوجه نموده، پس از توانگرى خود مانند آن را به ما ببخش، و از فضل و احسانت چندين برابر آن را به ما عطا فرما، زيرا فضل تو نقصان‌پذير نيست، و گنجينه‌هاى تو كم نمى‌شود بلكه افزون مى‌گردد، و معادن احسان و نيكيت نابود نمى‌شود، و عطا و بخشش تو بخشش گوارائى است.

(51) خدايا! بر محمد و خاندان او درود فرست، و براى ما مانند پاداشهاى كسى را بنويس كه تا روز قيامت در آن ماه روزه گرفته، يا در عبادت براى تو كوشش داشته است.

(52) بار خدايا! ما در روز فطر كه آن را براى اهل ايمان عيد و شادى و براى اهل دين خود روز اجتماع و گرد آمدن و روز تعاون و كمك كردن به يكديگر قرار دادى، از هر گناهى كه آن را به جاى آورده‌ايم، يا كار بدى كه پيش از اين انجام داده‌ايم، يا انديشه‌ى بدى كه در دل داشته‌ايم، به سوى تو توبه و بازگشت مى‌نمائيم، توبه‌ى كسى كه رجوع به گناهى را در دل نمى‌گذارند، و پس از توبه به گناهى بازنمى‌گردد، توبه‌ى خالصى كه از شك و دودلى پاكيزه باشد، پس آن را از ما قبول فرما، و از ما راضى و خشنود شو، و ما را بر آن ثابت و پا برجا گردان.

(53) خدايا! ترس كيفر ترسيده شده و شوق و دوستى پاداش وعده داده شده را روزى ما گردان، تا اينكه لذت و خوشى آنچه از تو مى‌خواهيم، و اندوه آنچه از آن به تو پناه مى‌بريم را دريابيم،

(54) و ما را نزد خويش از توبه‌كنندگانى قرار ده كه محبت و دوستيت را براى آنها واجب و لازم نموده‌اى، و از ايشان بازگشت و طاعتت و فرمانبريت را پذيرفته‌اى، اى عادلترين عدالت دارندگان،

(55) خدايا از پدران و مادران و همه همكيشان ما، هر كه از ايشان درگذشته و هر كه درنگذشته تا روز رستاخيز درگذر.

(56) خدايا! بر محمد و خاندانش درود فرست، همچنانكه بر فرشتگانى كه از خواص و نزديكان درگاهت هستند درود فرستادى، و بر او و بر خاندانش درود فرست، همچنانكه بر پيامبران فرستاده شده‌ات درود فرستادى، و بر او و خاندانش درود فرست همچنانكه بر بندگان شايسته‌ات درود فرستادى، و بهتر از آن اى پروردگار جهانيان، چنان درودى كه بركت و نيكيش به ما برسد و سودش ما را دريابد، و از جهت آن درخواست ما روا شود، زيرا تو كريمترين كسى هستى كه به او روى آورده شده، و بى‌نيازكننده‌ترين كسى هستى كه بر او اعتماد شده، و بخشنده‌ترين كسى هستى كه از فضل و احسانش درخواست شده، و تو بر هر چيز توانائى.