وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي يَوْمِ الْفِطْرِ إِذَا انْصَرَفَ مِنْ صَلَاتِهِ قَامَ قَائِماً ثُمَّ اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ ، وَ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ ، فَقَالَ
دعاى روز عيد فطر
﴿1﴾
يَا مَنْ يَرْحَمُ مَنْ لَا يَرْحَمُهُ الْعِبَادُ
(1) اى آن كه بر آن كس كه بندگانت بر او دلسوزى نمىكنند تو خود رحمت مىآورى
﴿2﴾
وَ يَا مَنْ يَقْبَلُ مَنْ لَا تَقْبَلُهُ الْبِلَادُ
(2) و اى آن كه آن را كه راندهى ديار خود است تو پذيرا مىشوى،
﴿3﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَحْتَقِرُ أَهْلَ الْحَاجَةِ إِلَيْهِ
(3) و اى آن كه آنان را كه دست حاجت به سويت دراز مىكنند ناچيز نمىپندارى،
﴿4﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُخَيِّبُ الْمُلِحِّينَ عَلَيْهِ .
(4) اى آن كه اصرار ورزندگان درگاهت را نوميد نمىگردانى،
﴿5﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَجْبَهُ بِالرَّدِّ أَهْلَ الدَّالَّةِ عَلَيْهِ
(5) اى آن كه آنان را كه در خواهندگى پافشارى مىورزند از پيشگاهت نمىرانى،
﴿6﴾
وَ يَا مَنْ يَجْتَبِي صَغِيرَ مَا يُتْحَفُ بِهِ ، وَ يَشْكُرُ يَسِيرَ مَا يُعْمَلُ لَهُ .
(6) و اى آن كه هديهى هر چند خرد را، برنمىگردانى و هيچ كارى را بىپاداش نمىگذارى،
﴿7﴾
وَ يَا مَنْ يَشْكُرُ عَلَى الْقَلِيلِ وَ يُجَازِي بِالْجَلِيلِ
(7) اى آن كه اندك عملى را مىپذيرى و در ازاى آن پاداش كلان ارزانى مىدارى،
﴿8﴾
وَ يَا مَنْ يَدْنُو إِلَى مَنْ دَنَا مِنْهُ .
(8) اى آن كه به هر كس كه به سوى تو نزديكى مىجويد نزديك مىشوى،
﴿9﴾
وَ يَا مَنْ يَدْعُو إِلَى نَفْسِهِ مَنْ أَدْبَرَ عَنْهُ .
(9) اى آن كه هر كس كه بر تو پشت كرد بازش تو فرا مىخوانى،
﴿10﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُغَيِّرُ النِّعْمَةَ ، وَ لَا يُبَادِرُ بِالنَّقِمَةِ .
(10) اى آنكه نعمت خويش دگرگون نمىكنى و در كيفر گناهكاران شتابزدگى نمىكنى،
﴿11﴾
وَ يَا مَنْ يُثْمِرُ الْحَسَنَةَ حَتَّى يُنْمِيَهَا ، وَ يَتَجَاوَزُ عَنِ السَّيِّئَةِ حَتَّى يُعَفِّيَهَا .
(11) اى آن كه نهال نيكى را به بار مىآورى تا به ثمر بنشيند، و از زشتى درمىگذرى تا آن را به عفو مقرون سازى!
﴿12﴾
انْصَرَفَتِ الآْمَالُ دُونَ مَدَى كَرَمِكَ بِالْحَاجَاتِ ، وَ امْتَلَأَتْ بِفَيْضِ جُودِكَ أَوْعِيَةُ الطَّلِبَاتِ ، وَ تَفَسَّخَتْ دُونَ بُلُوغِ نَعْتِكَ الصِّفَاتُ ، فَلَكَ الْعُلُوُّ الْأَعْلَى فَوْقَ كُلِّ عَالٍ ، وَ الْجَلَالُ الْأَمْجَدُ فَوْقَ كُلِّ جَلَالٍ .
(12) آرزوها پيش از آنكه ساحت دهشت پيمايند روا شده بازگشتند و قدحهاى نياز نيازمندان از فيض جود تو لبريز گشتند. رشتهى اوصاف پيش از آنكه به حقيقت تو رسد از هم گسيخت، تويى آن كه شكوهت فوق هر شكوهى است
﴿13﴾
كُلُّ جَلِيلٍ عِنْدَكَ صَغِيرٌ ، وَ كُلُّ شَرِيفٍ فِي جَنْبِ شَرَفِكَ حَقِيرٌ ، خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَيْرِكَ ، وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِ لَّا لَكَ ، وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلَّا بِكَ ، وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلَّا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَكَ
(13) و هر بزرگى در برابر بزرگى تو خرد است و هر شريف در جنب شرف تو ناچيز. آنان كه به سوى غير تو روى نهادند نوميد ماندند، و كسانى كه جز تو را خواستار شدند زيان زده شدند و آنان كه خواهان نعمت تو از غير فضل تو گرديدند مواجه با بيابان تنگسالى شدند.
﴿14﴾
بَابُكَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِينَ ، وَ جُودُكَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِينَ ، وَ إِغَاثَتُكَ قَرِيبَةٌ مِنَ الْمُسْتَغِيثِينَ .
(14) در خانهى تو بر روى خواهندگان گشوده و دهشت براى خواستاران رايگان است و فريادرسى تو فريادكنندگان را نزديك.
اميدواران از تو نوميد نمىشوند
﴿15﴾
لَا يَخِيبُ مِنْكَ الآْمِلُونَ ، وَ لَا يَيْأَسُ مِنْ عَطَائِكَ الْمُتَعَرِّضُونَ ، وَ لَا يَشْقَى بِنَقِمَتِكَ الْمُسْتَغْفِرُونَ .
(15) و خواهندگان از دهش تو محروم نمىمانند و آمرزش خواهان به كيفر تو تيرهبخت نمىگردند.
﴿16﴾
رِزْقُكَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاكَ ، وَ حِلْمُكَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاكَ ، عَادَتُكَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِيئِينَ ، وَ سُنَّتُكَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِينَ حَتَّى لَقَدْ غَرَّتْهُمْ أَنَاتُكَ عَنِ الرُّجُوعِ ، وَ صَدَّهُمْ إِمْهَالُكَ عَنِ النُّزُوعِ .
(16) روزيت بر سركشان نيز گشاده و بردباريت شامل كسانى نيز مىشود كه با تو دشمنى پيشه كردهاند. خوى تو دهش دربارهى بدكاران و آيينت شفقت بر تجاوز پيشگان است تا به جايى كه مدارا كردن تو ايشان را از بازگشت غافل گردانيده و مهلت دادنت آنان را از باز ايستادن مانع گرديده است
﴿17﴾
وَ إِنَّمَا تَأَنَّيْتَ بِهِمْ لِيَفِيؤُوا إِلَى أَمْرِكَ ، وَ أَمْهَلْتَهُمْ ثِقَةً بِدَوَامِ مُلْكِكَ ، فَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ السَّعَادَةِ خَتَمْتَ لَهُ بِهَا ، وَ مَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الشَّقَاوَةِ خَذَلْتَهُ لَهَا .
(17) و حال آنكه تو از آن روى با آنان از در مدارا در آمدهاى تا مگر به فرمانت باز آيند و ايشان را بدان سبب مهلت بخشيدهاى كه بر استمرار سلطنت خود وثوق داشتهاى. پس هر آن كس كه شايستهى سپيدبختى بوده به همان نيكبختى حسن ختامش بخشيدهاى و هر كه در خور سيهروزى بوده گرفتار بدبختيش ساختهاى.
﴿18﴾
كُلُّهُمْ صَائِرُونَ ، إِلَى حُكْمِكَ ، وَ اُمُورُهُمْ آئِلَةٌ إِلَى أَمْرِكَ ، لَمْ يَهِنْ عَلَى طُولِ مُدَّتِهِمْ سُلْطَانُكَ ، وَ لَمْ يَدْحَضْ لِتَرْكِ مُعَاجَلَتِهِمْ بُرْهَانُكَ .
(18) همه سر در چنبر فرمان تو دارند و سرانجام امورشان وابسته به توست. هر چند زمان سركشى آنها به درازا كشد از سلطهى تو كاستى نگيرد و هر چند در بازخواست آنها شتاب نورزى برهان تو باطل نگردد.
﴿19﴾
حُجَّتُكَ قَائِمَةٌ لَا تُدْحَضُ ، وَ سُلْطَانُكَ ثَابِتٌ لَا يَزُولُ ، فَالْوَيْلُ الدَّائِمُ لِمَنْ جَنَحَ عَنْكَ ، وَ الْخَيْبَةُ الْخَاذِلَةُ لِمَنْ خَابَ مِنْكَ ، وَ الشَّقَاءُ الْأَشْقَى لِمَنِ اغْتَرَّ بِكَ .
(19) حجت تو پايدار و سلطنت تو ثابت و لايزال است. پس واى بر آن كس كه از تو روى برتافته و ياس خواركننده كسى راست كه از تو نوميد گردد و بدترين بدبختى، كسى راست كه به بردبارى تو غره گشته.
﴿20﴾
مَا أَكْثَرَ تَصَرُّفَهُ فِي عَذَابِكَ ، وَ مَا أَطْوَلَ تَرَدُّدَهُ فِي عِقَابِكَ ، وَ مَا أَبْعَدَ غَايَتَهُ مِنَ الْفَرَجِ ، وَ مَا أَقْنَطَهُ مِنْ سُهُولَةِ الَْمخْرَجِ عَدْلًا مِنْ قَضَائِكَ لَا تَجُورُ فِيهِ ، وَ إِنْصَافاً مِنْ حُكْمِكَ لَا تَحِيفُ عَلَيْهِ .
(20) چه بسيار عذابهاى گوناگون كه خواهد چشيد و چه طولانى است دوران سرگشتگى او در كيفر تو و چه بعيدست روزنهى رهايى او و چه نوميدى كه از زود رهيدن بدو دست خواهد داد. اينهمه به مقتضاى دادتست كه در آن ستم نمىورزى و بر مبناى انصاف داورى مىكنى.
﴿21﴾
فَقَدْ ظَاهَرْتَ الْحُجَجَ ، وَ أَبْلَيْتَ الْأَعْذَارَ ، وَ قَدْ تَقَدَّمْتَ بِالْوَعِيدِ ، وَ تَلَطَّفْتَ فِي التَّرْغِيبِ ، وَ ضَرَبْتَ الْأَمْثَالَ ، وَ أَطَلْتَ الْإِمْهَالَ ، وَ أَخَّرْتَ وَ أَنْتَ مُسْتَطِيعٌ لِلمُعَاجَلَةِ ، وَ تَأَنَّيْتَ وَ أَنْتَ مَلِيءٌ بِالْمُبَادَرَةِ
(21) چرا كه تو حجتهاى خود را آشكار ساختهاى و جاى بهانهها را از دير باز بستهاى و از پيش به وعيد دادن پرداختهاى و از روى تلطف به ترغيب مبادرت كردهاى و مثلها زدهاى و مهلتهاى دراز دادهاى و با آنكه بر شتاب توانا بودى مهلت را به درازا كشانيدى و هر چند توان شتابت بود كندى به خرج دادى
﴿22﴾
لَمْ تَكُنْ أَنَاتُكَ عَجْزاً ، وَ لَا إِمْهَالُكَ وَهْناً ، وَ لَا إِمْسَاكُكَ غَفْلَةً ، وَ لَا انْتِظَارُكَ مُدَارَاةً ، بَلْ لِتَكُونَ حُجَّتُكَ أَبْلَغَ ، وَ كَرَمُكَ أَكْمَلَ ، وَ إِحْسَانُكَ أَوْفَى ، وَ نِعْمَتُكَ أَتَمَّ ، كُلُّ ذَلِكَ كَانَ وَ لَمْ تَزَلْ ، وَ هُوَ كَائِنٌ وَ لَا تَزَالُ .
(22) و همانا مداراى تو نه از ناتوانى و مهلت دادنت نه زادهى ضعف بود و خودداريت به سائقهى غفلت و به عهدهى تعويق افكندنت نه از روى مدارا بود، بلكه بدين سبب بود كه برهانت رساتر و دهشت كاملتر و احسانت وافىتر و نعمتت تمامتر باشد. همهى اينها بوده و هست و خواهد بود (و سنت ديرينه است).
﴿23﴾
حُجَّتُكَ أَجَلُّ مِنْ أَنْ تُوصَفَ بِكُلِّهَا ، وَ مَجْدُكَ أَرْفَعُ مِنْ أَنْ يُحَدَّ بِكُنْهِهِ ، وَ نِعْمَتُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَى بِأَسْرِهَا ، وَ إِحْسَانُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُشْكَرَ عَلَى أَقَلِّهِ
(23) حجت تو والاتر از آن است كه كاملا در وصف گنجد و بزرگيت بالاتر از آن است كه كسى به كنه آن رسد و نعمتت بيشتر از آن است كه در شمار گنجد و احسانت فراوانتر از آن است كه كمترين آنرا شكرانه توان گفت.
﴿24﴾
وَ قَدْ قَصَّرَ بِيَ السُّكُوتُ عَنْ تَحْمِيدِكَ ، وَ فَهَّهَنِيَ الْإِمْسَاكُ عَنْ تَمْجِيدِكَ ، وَ قُصَارَايَ الْإِقْرَارُ بِالْحُسُورِ ، لَا رَغْبَةً يَا إِلَهِي بَلْ عَجْزاً .
(24) اينك خاموشى مرا از تكرار سپاست ناتوان ساخته و خوددارى زبانم را از تمجيدت الكن گردانيده و اى خداى من! نهايت كوشش من اقرار به درماندگى من است نه اينكه راغب نباشم، بلكه عاجزم.
﴿25﴾
فَهَا أَنَا ذَا أَؤُمُّكَ بِالْوِفَادَةِ ، وَ أَسْأَلُكَ حُسْنَ الرِّفَادَةِ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ اسْمَعْ نَجْوَايَ ، وَ اسْتَجِبْ دُعَائِي ، وَ لَا تَخْتِمْ يَوْمِي بِخَيْبَتِي ، وَ لَا تَجْبَهْنِي بِالرَّدِّ فِي مَسْأَلَتِي ، وَ أَكْرِمْ مِنْ عِنْدِكَ مُنْصَرَفِي ، وَ تُرِيدُ مُنْقَلَبِي ، إِنَّكَ غَيْرُ ضَائِقٍ بِمَا تُرِيدُ ، وَ لَا عَاجِزٍ عَمَّا تُسْأَلُ ، وَ أَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ .
(25) پس هان اين منم كه از سر نياز آهنگ در گاه تو كردهام و خواهم كه مرا پذيرا شوى.
پس درود بر محمد و خاندان وى، رازم بشنو و دعايم اجابت فرما و روزم را با نوميدى به پايان مرسان و در خواهشم دست رد بر سينهام مزن و رفتنم را به نزد خود و بازگشتنم را از پيش خويش همراه با گرامى داشت خود فرماى چرا كه تو در هر آنچه اراده كنى به تنگى مبتلا نمىشوى و از برآورده كردن نيازها فرو نمىمانى و تو بر هر چيز توانايى و لا حول و لا قوه الا بالله العلى العظيم.