وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي يَوْمِ الْفِطْرِ إِذَا انْصَرَفَ مِنْ صَلَاتِهِ قَامَ قَائِماً ثُمَّ اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ ، وَ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ ، فَقَالَ
در روز عيد فطر و روز جمعه
﴿1﴾
يَا مَنْ يَرْحَمُ مَنْ لَا يَرْحَمُهُ الْعِبَادُ
(1) اى كسى كه رحم مىكنى بر كسى كه بندگانت بر او رحم نمىكنند.
﴿2﴾
وَ يَا مَنْ يَقْبَلُ مَنْ لَا تَقْبَلُهُ الْبِلَادُ
(2) و اى آنكه مىپذيرى كسى را كه سرزمينها او را نمىپذيرند.
﴿3﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَحْتَقِرُ أَهْلَ الْحَاجَةِ إِلَيْهِ
(3) و اى كسى كه نيازمندان آستانت را خوار و كوچك نمىكنى.
﴿4﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُخَيِّبُ الْمُلِحِّينَ عَلَيْهِ .
(4) و اى آنكه اصراركنندگان درگاهت را نااميد نمىسازى.
﴿5﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَجْبَهُ بِالرَّدِّ أَهْلَ الدَّالَّةِ عَلَيْهِ
(5) و اى كسى كه دست رد بر سينه روىآورندگان به بارگاهت نمىزنى.
﴿6﴾
وَ يَا مَنْ يَجْتَبِي صَغِيرَ مَا يُتْحَفُ بِهِ ، وَ يَشْكُرُ يَسِيرَ مَا يُعْمَلُ لَهُ .
(6) و اى آنكه تحفههاى كوچك را مىپذيرى و در برابر كارهاى اندك، سپاس مىگويى
﴿7﴾
وَ يَا مَنْ يَشْكُرُ عَلَى الْقَلِيلِ وَ يُجَازِي بِالْجَلِيلِ
(7) و اى كسى كه كار ناچيز را شكر مىگذارى و پاداشى بزرگ عطا مىكنى.
﴿8﴾
وَ يَا مَنْ يَدْنُو إِلَى مَنْ دَنَا مِنْهُ .
(8) و اى كسى كه به هر كه به تو نزديك شود، نزديك مىشوى
﴿9﴾
وَ يَا مَنْ يَدْعُو إِلَى نَفْسِهِ مَنْ أَدْبَرَ عَنْهُ .
(9) و اى آنكه كسانى را كه به تو پشت مىكنند، خودت مىخوانى
﴿10﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُغَيِّرُ النِّعْمَةَ ، وَ لَا يُبَادِرُ بِالنَّقِمَةِ .
(10) و اى كسانى كه نعمتها را تغيير نمىدهى و در انتقام و عذاب، شتاب نمىكنى
﴿11﴾
وَ يَا مَنْ يُثْمِرُ الْحَسَنَةَ حَتَّى يُنْمِيَهَا ، وَ يَتَجَاوَزُ عَنِ السَّيِّئَةِ حَتَّى يُعَفِّيَهَا .
(11) و اى آنكه حسنات را ثمربخش مىسازى تا رشد دهى و از گناهان درمىگذرى تا پنهانشان سازى.
﴿12﴾
انْصَرَفَتِ الآْمَالُ دُونَ مَدَى كَرَمِكَ بِالْحَاجَاتِ ، وَ امْتَلَأَتْ بِفَيْضِ جُودِكَ أَوْعِيَةُ الطَّلِبَاتِ ، وَ تَفَسَّخَتْ دُونَ بُلُوغِ نَعْتِكَ الصِّفَاتُ ، فَلَكَ الْعُلُوُّ الْأَعْلَى فَوْقَ كُلِّ عَالٍ ، وَ الْجَلَالُ الْأَمْجَدُ فَوْقَ كُلِّ جَلَالٍ .
(12) با تامين حاجات، آرزوها پيش از نيل به منتهاى كرم تو روا شدند و ظرف درخواستها با فيض بخششهاى تو پر گشتند و اوصاف قبل از وصول به كنه وصف تو از هم پاشيدند و محو شدند. پس برتر از هر عالى، علو و بلندى از آن توست و بزرگى و جلال بالاتر از هر بزرگى، مخصوص توست.
﴿13﴾
كُلُّ جَلِيلٍ عِنْدَكَ صَغِيرٌ ، وَ كُلُّ شَرِيفٍ فِي جَنْبِ شَرَفِكَ حَقِيرٌ ، خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَيْرِكَ ، وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِ لَّا لَكَ ، وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلَّا بِكَ ، وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلَّا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَكَ
(13) هر بزرگى در نزد تو كوچك است و هر شريفى، در كنار شرافت تو حقير و ناچيز است. آنها كه بر غير تو وارد شدند بحق ضرر كردند و آنها كه به جز تو به سوى ديگران رفتند دچار خسران گشتند و آنها كه در آستان غير تو گرد آمدند، تباه شدند و همهى آنها كه به دنبال كسب چيزى بودند گرفتار قحطى گشتند مگر آنها كه به دنبال كسب فضل تو بودند.
﴿14﴾
بَابُكَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِينَ ، وَ جُودُكَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِينَ ، وَ إِغَاثَتُكَ قَرِيبَةٌ مِنَ الْمُسْتَغِيثِينَ .
(14) درگاه تو به روى علاقهمندان گشوده و جود و بخشش تو براى گدايان آستانت جارى است و ياريت نسبت به يارىجويان نزديك است.
﴿15﴾
لَا يَخِيبُ مِنْكَ الآْمِلُونَ ، وَ لَا يَيْأَسُ مِنْ عَطَائِكَ الْمُتَعَرِّضُونَ ، وَ لَا يَشْقَى بِنَقِمَتِكَ الْمُسْتَغْفِرُونَ .
(15) آرزومندان هرگز از تو نااميد نمىشوند و آنها كه به سوى تو مىآيند هيچگاه مايوس نمىشوند و آمرزش خواهان هرگز با انتقام و عقاب تو به شقاوت گرفتار نمىگردند.
﴿16﴾
رِزْقُكَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاكَ ، وَ حِلْمُكَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاكَ ، عَادَتُكَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِيئِينَ ، وَ سُنَّتُكَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِينَ حَتَّى لَقَدْ غَرَّتْهُمْ أَنَاتُكَ عَنِ الرُّجُوعِ ، وَ صَدَّهُمْ إِمْهَالُكَ عَنِ النُّزُوعِ .
(16) روزى تو (حتى) براى كسى كه تو را نافرمانى مىكند نيز گسترده است و شكيبايى تو شامل آن كس كه با تو دشمنى نموده نيز مىشود. عادت تو نيكى به گناهكاران است و سيره و روش تو مدارا با تجاوزكاران است تا آنجا كه اين ملاحظات تو آنان را از توبه و بازگشت غافل نموده و اين مهلت دادنها ايشان را از اجتناب از گناه بازداشته است.
﴿17﴾
وَ إِنَّمَا تَأَنَّيْتَ بِهِمْ لِيَفِيؤُوا إِلَى أَمْرِكَ ، وَ أَمْهَلْتَهُمْ ثِقَةً بِدَوَامِ مُلْكِكَ ، فَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ السَّعَادَةِ خَتَمْتَ لَهُ بِهَا ، وَ مَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الشَّقَاوَةِ خَذَلْتَهُ لَهَا .
(17) خدايا تو فقط از اين جهت دربارهى گناهكاران تانى نمودى كه آنان به امر تو بازگردند و مهلتشان دادى چرا كه به دوام سلطنت خود مطمئن بودى. پس هر كس كه اهل سعادت باشد پايان كارش را سعادت رقم زدى و آن كس كه اهل شقاوت باشد، در جهت آن او را گرفتار خذلان ساختى.
﴿18﴾
كُلُّهُمْ صَائِرُونَ ، إِلَى حُكْمِكَ ، وَ اُمُورُهُمْ آئِلَةٌ إِلَى أَمْرِكَ ، لَمْ يَهِنْ عَلَى طُولِ مُدَّتِهِمْ سُلْطَانُكَ ، وَ لَمْ يَدْحَضْ لِتَرْكِ مُعَاجَلَتِهِمْ بُرْهَانُكَ .
(18) همهى آنان سرانجام به حكم تو باز مىگردند و امور آنان به فرمان تو بازگشت مىكند، در طول مدت و مهلت آنان، استدلال تو از استحكام نمىافتد و به خاطر عدم شتاب در قضاوت دربارهى آنان، برهان تو باطل نمىگردد.
﴿19﴾
حُجَّتُكَ قَائِمَةٌ لَا تُدْحَضُ ، وَ سُلْطَانُكَ ثَابِتٌ لَا يَزُولُ ، فَالْوَيْلُ الدَّائِمُ لِمَنْ جَنَحَ عَنْكَ ، وَ الْخَيْبَةُ الْخَاذِلَةُ لِمَنْ خَابَ مِنْكَ ، وَ الشَّقَاءُ الْأَشْقَى لِمَنِ اغْتَرَّ بِكَ .
(19) دليل تو پابرجا و زايل نشدنى است و سلطهى تو ثابت و پايدار است. پس عذاب دائم براى كسى است كه از تو روى برگرداند و ياس ذلتبار از آن كسى است كه از درگاه تو نوميد شود و بالاترين شقاوت از آن فردى است كه در پيشگاه تو غرور و تكبر بورزد.
﴿20﴾
مَا أَكْثَرَ تَصَرُّفَهُ فِي عَذَابِكَ ، وَ مَا أَطْوَلَ تَرَدُّدَهُ فِي عِقَابِكَ ، وَ مَا أَبْعَدَ غَايَتَهُ مِنَ الْفَرَجِ ، وَ مَا أَقْنَطَهُ مِنْ سُهُولَةِ الَْمخْرَجِ عَدْلًا مِنْ قَضَائِكَ لَا تَجُورُ فِيهِ ، وَ إِنْصَافاً مِنْ حُكْمِكَ لَا تَحِيفُ عَلَيْهِ .
(20) چه بسيار است تغير و تحول او در عذاب تو، و چه طولانى است درنگ حيرتآميز او در عقاب تو، و چه دور است سرانجام او از گشايش، و چه نوميد است از آسانى راحتى و رهايى!! همهى اينها البته بر مبناى قضاوت عادلانهاى است كه هرگز در آن ظلم نمىكنى و حكم منصفانهاى است كه ابدا در آن ستم نمىنمايى.
﴿21﴾
فَقَدْ ظَاهَرْتَ الْحُجَجَ ، وَ أَبْلَيْتَ الْأَعْذَارَ ، وَ قَدْ تَقَدَّمْتَ بِالْوَعِيدِ ، وَ تَلَطَّفْتَ فِي التَّرْغِيبِ ، وَ ضَرَبْتَ الْأَمْثَالَ ، وَ أَطَلْتَ الْإِمْهَالَ ، وَ أَخَّرْتَ وَ أَنْتَ مُسْتَطِيعٌ لِلمُعَاجَلَةِ ، وَ تَأَنَّيْتَ وَ أَنْتَ مَلِيءٌ بِالْمُبَادَرَةِ
(21) تو حجتها را آشكار ساختهاى و عذر و بهانه را از ميان برداشتهاى و تهديد و انذار از عذاب را اعلام فرمودهاى و در تشويق و ترغيب بندگان با مهربانى اقدام نمودهاى، و مثالهاى عبرتآموز بيان داشتهاى و مهلت بسيار در اختيار آنان قرار دادهاى، و در عين حال كه در عقاب آنان مىتوانى شتاب كنى، آن را به تاخير انداختهاى و با اينكه مىتوانى در بازخواست، سرعت به خرج دهى، در آن تانى مىكنى.
﴿22﴾
لَمْ تَكُنْ أَنَاتُكَ عَجْزاً ، وَ لَا إِمْهَالُكَ وَهْناً ، وَ لَا إِمْسَاكُكَ غَفْلَةً ، وَ لَا انْتِظَارُكَ مُدَارَاةً ، بَلْ لِتَكُونَ حُجَّتُكَ أَبْلَغَ ، وَ كَرَمُكَ أَكْمَلَ ، وَ إِحْسَانُكَ أَوْفَى ، وَ نِعْمَتُكَ أَتَمَّ ، كُلُّ ذَلِكَ كَانَ وَ لَمْ تَزَلْ ، وَ هُوَ كَائِنٌ وَ لَا تَزَالُ .
(22) درنگ تو البته از روى ناتوانى نيست و مهلت دادنت از جهت سستى نمىباشد و خوددارى تو به خاطر غفلت نبوده و انتظارت از باب مماشات نيست بلكه براى آن است كه دليل تو رساتر و كرم تو كاملتر و احسان تو فراوانتر و نعمتت تمامتر باشد. (آرى)، همهى اين امور بوده و تو اين چنين بودهاى و از اين پس اين امور هست و تو نيز پابرجايى.
﴿23﴾
حُجَّتُكَ أَجَلُّ مِنْ أَنْ تُوصَفَ بِكُلِّهَا ، وَ مَجْدُكَ أَرْفَعُ مِنْ أَنْ يُحَدَّ بِكُنْهِهِ ، وَ نِعْمَتُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَى بِأَسْرِهَا ، وَ إِحْسَانُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُشْكَرَ عَلَى أَقَلِّهِ
(23) دليل تو برتر از آن است كه كاملا توصيف شود و مجد و عظمت تو بالاتر از آن است كه كنه و انتهاء آن معلوم گردد و نعمت تو افزونتر از آن است كه تماما به شمارش درآيد و احسان تو بيشتر از آن است كه بتوان كمترين آن را سپاس گفت.
﴿24﴾
وَ قَدْ قَصَّرَ بِيَ السُّكُوتُ عَنْ تَحْمِيدِكَ ، وَ فَهَّهَنِيَ الْإِمْسَاكُ عَنْ تَمْجِيدِكَ ، وَ قُصَارَايَ الْإِقْرَارُ بِالْحُسُورِ ، لَا رَغْبَةً يَا إِلَهِي بَلْ عَجْزاً .
(24) سكوت، مرا از ستايش تو بازداشته و امساك و خوددارى، مرا از تمجيد تو ناتوان ساخته است و نهايت تلاش من، اقرار به واماندگى است. خدايا خود رغبتى به اين حالت ندارم، اما چه كنم كه عجز مرا به اين حالت كشانده است.
﴿25﴾
فَهَا أَنَا ذَا أَؤُمُّكَ بِالْوِفَادَةِ ، وَ أَسْأَلُكَ حُسْنَ الرِّفَادَةِ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ اسْمَعْ نَجْوَايَ ، وَ اسْتَجِبْ دُعَائِي ، وَ لَا تَخْتِمْ يَوْمِي بِخَيْبَتِي ، وَ لَا تَجْبَهْنِي بِالرَّدِّ فِي مَسْأَلَتِي ، وَ أَكْرِمْ مِنْ عِنْدِكَ مُنْصَرَفِي ، وَ تُرِيدُ مُنْقَلَبِي ، إِنَّكَ غَيْرُ ضَائِقٍ بِمَا تُرِيدُ ، وَ لَا عَاجِزٍ عَمَّا تُسْأَلُ ، وَ أَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ .
(25) پس اينك، اين من عاجزم كه قصد ورود به محضر تو دارم و از تو حسن عطا و بخشش طلب مىكنم پس بر محمد و آل او درود فرست و راز و نياز مرا بشنو و دعايم مستجاب گردان و روزگار مرا با نااميدى به پايان مبر و درخواستهام دست رد بر پيشانى من مزن و رفتنم از پيشگاهت و بازگشتم به درگاهت را كريمانه مورد عنايت قرار ده. به راستى تو در آنچه اراده كنى در تنگنا قرار نمىگيرى و در اعطاء آنچه از تو درخواست شود ناتوان نمىباشى و تو بر هر كارى توانايى. و هيچ تحول و توانى نيست مگر به قدرت خداى بلندمرتبهى بزرگ.