وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي يَوْمِ الْفِطْرِ إِذَا انْصَرَفَ مِنْ صَلَاتِهِ قَامَ قَائِماً ثُمَّ اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ ، وَ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ ، فَقَالَ
دعاى فطر و جمعه
﴿1﴾
يَا مَنْ يَرْحَمُ مَنْ لَا يَرْحَمُهُ الْعِبَادُ
(1) اى تو كه به مردم مطرود و منفور احسان فرمائى و بر آنكس كه كس بر او رحم نمىكند ترحم روا مىدارى.
﴿2﴾
وَ يَا مَنْ يَقْبَلُ مَنْ لَا تَقْبَلُهُ الْبِلَادُ
(2) اى تو كه آوارگان شهرها و ديارها را مىپذيرى.
﴿3﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَحْتَقِرُ أَهْلَ الْحَاجَةِ إِلَيْهِ
(3) اى پروردگار من كه نيازمندان به درگاه تو تحقير نمىشوند.
﴿4﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُخَيِّبُ الْمُلِحِّينَ عَلَيْهِ .
(4) اى پروردگار من! كه مستمندان را از پيشگاهت به دور نميرانى
﴿5﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَجْبَهُ بِالرَّدِّ أَهْلَ الدَّالَّةِ عَلَيْهِ
(5) و مشت رد بر سينهى ارباب حاجت نمىكوبى.
﴿6﴾
وَ يَا مَنْ يَجْتَبِي صَغِيرَ مَا يُتْحَفُ بِهِ ، وَ يَشْكُرُ يَسِيرَ مَا يُعْمَلُ لَهُ .
(6) هديههاى ناچيز مىپذيرى و بر خدمت كم، شكر بسيار مىگذارى.
﴿7﴾
وَ يَا مَنْ يَشْكُرُ عَلَى الْقَلِيلِ وَ يُجَازِي بِالْجَلِيلِ
(7) اى كسى كه بر خدمت كم شكر مىگذارى و عبادت كوچك را به پاداش بزرگ تلافى مىكنى،
﴿8﴾
وَ يَا مَنْ يَدْنُو إِلَى مَنْ دَنَا مِنْهُ .
(8) آنكس كه به سوى تو مىخزد تا خويشتن را به درگاه تو نزديك سازد نزديك همى شوى
﴿9﴾
وَ يَا مَنْ يَدْعُو إِلَى نَفْسِهِ مَنْ أَدْبَرَ عَنْهُ .
(9) و آنكس را كه از درگاه تو روى برگردانيده است به سوى خود مىخوانى.
﴿10﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُغَيِّرُ النِّعْمَةَ ، وَ لَا يُبَادِرُ بِالنَّقِمَةِ .
(10) اى پروردگار بخشنده و بخشاينده كه به كيفر گناه، نعمت خويش را از مردم گناهكار باز نمىگيرى و به عقوبت و انتقام شتاب روا نمىدارى.
﴿11﴾
وَ يَا مَنْ يُثْمِرُ الْحَسَنَةَ حَتَّى يُنْمِيَهَا ، وَ يَتَجَاوَزُ عَنِ السَّيِّئَةِ حَتَّى يُعَفِّيَهَا .
(11) اى خداى توانا! كه نيكوئى بندگان را در پيشگاه خود پرورش مىدهى و به رشد و ارتقا مىاندازى. اى خداوند مهربان! كه از گناه مىگذرى حتى سايهى شرمانگيزش را نيز از دفتر اعمال محو مىسازى.
﴿12﴾
انْصَرَفَتِ الآْمَالُ دُونَ مَدَى كَرَمِكَ بِالْحَاجَاتِ ، وَ امْتَلَأَتْ بِفَيْضِ جُودِكَ أَوْعِيَةُ الطَّلِبَاتِ ، وَ تَفَسَّخَتْ دُونَ بُلُوغِ نَعْتِكَ الصِّفَاتُ ، فَلَكَ الْعُلُوُّ الْأَعْلَى فَوْقَ كُلِّ عَالٍ ، وَ الْجَلَالُ الْأَمْجَدُ فَوْقَ كُلِّ جَلَالٍ .
(12) آرزوهاى ما يكباره در درگاه تو صورت حاجت به خويش گرفت تا آنجا كه هر چه آرزو كنيم از تو بخواهيم و باران بخشش تو كام تشنهى ما را سيراب ساخته است. صفتها بى آنكه به وصف ذات تو رسند از هم گسيخته و به هم ريختند، آن علو اعلى، آن بلندى كه از هر بلندى بلندتر و رفيعتر است ويژهى ذات اقدس توست و جلال اعظم و امجد تو بر هر چه جلال و مجد است برترى يافت.
﴿13﴾
كُلُّ جَلِيلٍ عِنْدَكَ صَغِيرٌ ، وَ كُلُّ شَرِيفٍ فِي جَنْبِ شَرَفِكَ حَقِيرٌ ، خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَيْرِكَ ، وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِ لَّا لَكَ ، وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلَّا بِكَ ، وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلَّا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَكَ
(13) هر بزرگى در پيشگاه تو كوچك باشد و هر شريفى در مقام شرف تو موجودى حقير بيش نيست. آن كس كه جز خانهى تو خانهى ديگرى جست زيان دهد و آن مستمندى كه دور از تو به ديگرى عرض حاجت داد آبروى خود بريخت و دستى كه در برابر مخلوق به دريوزگى پيش رفت تهى بازگشت.
﴿14﴾
بَابُكَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِينَ ، وَ جُودُكَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِينَ ، وَ إِغَاثَتُكَ قَرِيبَةٌ مِنَ الْمُسْتَغِيثِينَ .
(14) اين درهاى رحمت توست كه به روى مردم گشوده و اين خوان نعمت توست كه بر سطح زمين گشاده است.
﴿15﴾
لَا يَخِيبُ مِنْكَ الآْمِلُونَ ، وَ لَا يَيْأَسُ مِنْ عَطَائِكَ الْمُتَعَرِّضُونَ ، وَ لَا يَشْقَى بِنَقِمَتِكَ الْمُسْتَغْفِرُونَ .
(15) آن كدام آرزومند است كه از تو آرزو خواست و به آرزويش نرسيد و آن پناهخواه كه در پناه تو ايمن نمانده است كيست؟ از عطيات عظام تو مردم خواهنده مايوس باز نگردند و آنان كه لب به استغفار گشايند هرگز عذاب جانگزاى تو را نچشند.
﴿16﴾
رِزْقُكَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاكَ ، وَ حِلْمُكَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاكَ ، عَادَتُكَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِيئِينَ ، وَ سُنَّتُكَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِينَ حَتَّى لَقَدْ غَرَّتْهُمْ أَنَاتُكَ عَنِ الرُّجُوعِ ، وَ صَدَّهُمْ إِمْهَالُكَ عَنِ النُّزُوعِ .
(16) سفرهى نعمت تو در خانهى معصيتكاران نيز گسترده است و حلم عظيم تو دشمنان تو را نيز شامل شود، و از مجازاتشان بازت بدارد. اين شيوهى مرضيهى توست كه با بدكار نيكوئى كنى و اين سنت سنيهى توست كه ستمكاران را به حال خويش گذارى، تا آنجا كه از حلم تو مغرور شوند و بر تبهروزى و سيهكارى خويش بيفزايند.
﴿17﴾
وَ إِنَّمَا تَأَنَّيْتَ بِهِمْ لِيَفِيؤُوا إِلَى أَمْرِكَ ، وَ أَمْهَلْتَهُمْ ثِقَةً بِدَوَامِ مُلْكِكَ ، فَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ السَّعَادَةِ خَتَمْتَ لَهُ بِهَا ، وَ مَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الشَّقَاوَةِ خَذَلْتَهُ لَهَا .
(17) تو مهلتشان دهى كه با مرور ايام به خود آيند و از آنچه رفته معذرت بجويند. تو مهلتشان دهى زيرا به دوام ابدى سلطنت خويش اطمينان دارى، ولى آنان چنين نمىپندارند و همچنان بر انحراف و فساد خويش بايستند. آن كس كه سعادتمند است فرجام كارش را به سعادت كشانى و آن كس كه شقاوتكار و شقاوت پيشه است حتى در آخرين لحظهى حيات سيهروز و تباهبخت باشد.
﴿18﴾
كُلُّهُمْ صَائِرُونَ ، إِلَى حُكْمِكَ ، وَ اُمُورُهُمْ آئِلَةٌ إِلَى أَمْرِكَ ، لَمْ يَهِنْ عَلَى طُولِ مُدَّتِهِمْ سُلْطَانُكَ ، وَ لَمْ يَدْحَضْ لِتَرْكِ مُعَاجَلَتِهِمْ بُرْهَانُكَ .
(18) همه سر به فرمان تو دارند و همه به سوى تو باز گردند. هر چه بر عمرشان بيفزائى سرانجام اين رشته بگسلد و روزگار درازشان به سر آيد و هر چه حكومت كنند و حكم برانند به سلطنت عليه تو زيان نرسانند اساس حكومت تو را سست نكنند و هر چه مهلتشان دهى برهان تو در هم نشكند
﴿19﴾
حُجَّتُكَ قَائِمَةٌ لَا تُدْحَضُ ، وَ سُلْطَانُكَ ثَابِتٌ لَا يَزُولُ ، فَالْوَيْلُ الدَّائِمُ لِمَنْ جَنَحَ عَنْكَ ، وَ الْخَيْبَةُ الْخَاذِلَةُ لِمَنْ خَابَ مِنْكَ ، وَ الشَّقَاءُ الْأَشْقَى لِمَنِ اغْتَرَّ بِكَ .
(19) و حجت تو از پاى ننشيند. سلطنت تو استوار و جلال تو لايزال است و براى هميشه. واى بر آنكس كه از تو روى برتابد، و خسران شكست دهنده و پست كننده نصيب كسى است كه از درگاه تو نوميد برگردد و شقاوت بىانتها آن تيرهبخت را دريابد كه خويشتن را بفريبد و از اداى طاعت و عبادت باز ماند.
﴿20﴾
مَا أَكْثَرَ تَصَرُّفَهُ فِي عَذَابِكَ ، وَ مَا أَطْوَلَ تَرَدُّدَهُ فِي عِقَابِكَ ، وَ مَا أَبْعَدَ غَايَتَهُ مِنَ الْفَرَجِ ، وَ مَا أَقْنَطَهُ مِنْ سُهُولَةِ الَْمخْرَجِ عَدْلًا مِنْ قَضَائِكَ لَا تَجُورُ فِيهِ ، وَ إِنْصَافاً مِنْ حُكْمِكَ لَا تَحِيفُ عَلَيْهِ .
(20) عذاب تو بر او سنگين خواهد افتاد و عقاب تو شريان جانش را خواهد فشرد. از رستگارى و نجات به دور خواهد ماند و بالاخره سر نوميدى به گريبان فرو خواهد برد.
عدلا من قضائك لا تجور فيه و انصافا من حكمك لا تحيف عليه فقد ظاهرت الحجج و ابليت الاعذار و قد تقدمت با الوعيد.
قضاوت تو با عدالت منطبق است و حكم تو مقتضاى تو و انصاف تست. ستم روا ندارى و جور نرانى
﴿21﴾
فَقَدْ ظَاهَرْتَ الْحُجَجَ ، وَ أَبْلَيْتَ الْأَعْذَارَ ، وَ قَدْ تَقَدَّمْتَ بِالْوَعِيدِ ، وَ تَلَطَّفْتَ فِي التَّرْغِيبِ ، وَ ضَرَبْتَ الْأَمْثَالَ ، وَ أَطَلْتَ الْإِمْهَالَ ، وَ أَخَّرْتَ وَ أَنْتَ مُسْتَطِيعٌ لِلمُعَاجَلَةِ ، وَ تَأَنَّيْتَ وَ أَنْتَ مَلِيءٌ بِالْمُبَادَرَةِ
(21) زيرا حجتهاى خويش آشكار فرمودهاى و آنچه شايستهى اندرز و ارشاد بود رعايت داشتى و آيندهى سياه و تباه را به آنان وانمودى. با لطف بسيار وعده دادى و رغبت افزودى و آشكارا وعيد دادى و انذار فرمودى. مثلهاى پياپى آوردى و مهلت وسيع به خاطر آنان گذاشتى، باشد كه راه حق و حقيقت پيمايند و از ضلالت باز آيند. توانا بودى كه گمراهان را همچنان از ظلمت گمراهى به سوى نقمت و عذاب برانى و در عقوبتشان شتاب كنى ولى با اين وجود كرم فرمودى و مدارا روا داشتى.
﴿22﴾
لَمْ تَكُنْ أَنَاتُكَ عَجْزاً ، وَ لَا إِمْهَالُكَ وَهْناً ، وَ لَا إِمْسَاكُكَ غَفْلَةً ، وَ لَا انْتِظَارُكَ مُدَارَاةً ، بَلْ لِتَكُونَ حُجَّتُكَ أَبْلَغَ ، وَ كَرَمُكَ أَكْمَلَ ، وَ إِحْسَانُكَ أَوْفَى ، وَ نِعْمَتُكَ أَتَمَّ ، كُلُّ ذَلِكَ كَانَ وَ لَمْ تَزَلْ ، وَ هُوَ كَائِنٌ وَ لَا تَزَالُ .
(22) اين مدارا از عجز تو حكايت نمىكند و مهلتى كه به خيرهسران گمراه دادهاى سستى فرمان و ارادهى تو را نمىرساند. خوددارى تو از عذاب ارباب معصيت نشان غفلت تو نيست و لطف تو هميشه و همه جا لطف است. تو همى خواستى كه با مرور ايام غفلتزدگان را از خواب غفلت برانگيزى و حجت خويش بر آنان اتمام و اكمال فرمائى و احسان خويش را آنچنانكه مقتضاى ذات محسن و منعم توست به كائنات بنمائى و نعمت خويش را تمامتر از تمام ارزانى بدارى. در گذشتهها اين چنين بودى و براى ابد نيز چنين خواهى بود. ذات تو لايزال است و صفات تو كه عين ذات توست هرگز آسيب زوال نخواهد ديد.
﴿23﴾
حُجَّتُكَ أَجَلُّ مِنْ أَنْ تُوصَفَ بِكُلِّهَا ، وَ مَجْدُكَ أَرْفَعُ مِنْ أَنْ يُحَدَّ بِكُنْهِهِ ، وَ نِعْمَتُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَى بِأَسْرِهَا ، وَ إِحْسَانُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُشْكَرَ عَلَى أَقَلِّهِ
(23) حجت تو جليلتر از آنست كه به وصف درآيد و مجد تو عاليتر از آنست كه انديشهى كس علو و رفعتش را دريابد. نعمت تو بيش از آن است كه بشمارند و احسان تو افزون از آنست كه سپاسش بگذارند.
﴿24﴾
وَ قَدْ قَصَّرَ بِيَ السُّكُوتُ عَنْ تَحْمِيدِكَ ، وَ فَهَّهَنِيَ الْإِمْسَاكُ عَنْ تَمْجِيدِكَ ، وَ قُصَارَايَ الْإِقْرَارُ بِالْحُسُورِ ، لَا رَغْبَةً يَا إِلَهِي بَلْ عَجْزاً .
(24) زبان من از ستايش تو بازمانده و دهان من از تمجيد تو فراهم آمده و خموشم گذاشته است.
اى پروردگار من! بندهى تو مشتاق است كه همواره به حمد و سپاس تو دهانى گشوده و زبانى گويا بياورد ولى اكنون كه به عجز افتاده و از زبان باز مانده است جز سكوت چارهاى ندارد.
﴿25﴾
فَهَا أَنَا ذَا أَؤُمُّكَ بِالْوِفَادَةِ ، وَ أَسْأَلُكَ حُسْنَ الرِّفَادَةِ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ اسْمَعْ نَجْوَايَ ، وَ اسْتَجِبْ دُعَائِي ، وَ لَا تَخْتِمْ يَوْمِي بِخَيْبَتِي ، وَ لَا تَجْبَهْنِي بِالرَّدِّ فِي مَسْأَلَتِي ، وَ أَكْرِمْ مِنْ عِنْدِكَ مُنْصَرَفِي ، وَ تُرِيدُ مُنْقَلَبِي ، إِنَّكَ غَيْرُ ضَائِقٍ بِمَا تُرِيدُ ، وَ لَا عَاجِزٍ عَمَّا تُسْأَلُ ، وَ أَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ .
(25) هم اكنون اى خداوند مهربان! من به درگاه تو سر تعظيم و تسليم فرود آوردهام و از تو آنچنانكه ذات رحيم و كريم تو اقتضا دارد رحمت و كرم مسئلت دارم. به روان مقدس محمد و آل محمد رحمت فرست و نجواى مرا بشنو و دعاى مرا بپذير.
پروردگارا! روا مدار كه روزم با خيبت و خذلان به شام رسد، و چشم اميدوارم از پيشگاه تو نوميدانه به هم برآيد. مرا خرسند و سربلند از درگاه خويش برگردان و همچنان خرسند و سربلند به سوى خويشم بخوان. تو بيدريغ همى بخشى و از تمنيات گوناگون ما ملول و درمانده نباشى. تو بر همه كس و همه چيز قدرت دارى و فرمان تو بر همه كس و همه چيز روان است.
و لا حول و لا قوه الا با الله العلى العظيم.