وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي يَوْمِ الْفِطْرِ إِذَا انْصَرَفَ مِنْ صَلَاتِهِ قَامَ قَائِماً ثُمَّ اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ ، وَ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ ، فَقَالَ
از دعاهاى امام عليهالسلام است در روز فطر و در روز جمعه هنگامى كه نماز آن را بجا مىآورد رو به قبله مىايستاد و مىگفت
﴿1﴾
يَا مَنْ يَرْحَمُ مَنْ لَا يَرْحَمُهُ الْعِبَادُ
(1) اى آنكه رحم مىكند كسى را كه بندگان به او رحم نمىكنند،
﴿2﴾
وَ يَا مَنْ يَقْبَلُ مَنْ لَا تَقْبَلُهُ الْبِلَادُ
(2) و اى آنكه مىپذيرد كسى را كه اهل شهرها او را نمىپذيرند،
﴿3﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَحْتَقِرُ أَهْلَ الْحَاجَةِ إِلَيْهِ
(3) و اى آنكه نيازمندانش را خوار نمىگرداند، و
﴿4﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُخَيِّبُ الْمُلِحِّينَ عَلَيْهِ .
(4) اى آنكه اصراركنندگان خود را نوميد نمىسازد،
﴿5﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَجْبَهُ بِالرَّدِّ أَهْلَ الدَّالَّةِ عَلَيْهِ
(5) و اى آنكه دست رد و منع بر پيشانى كسانى كه به محبت او اعتماد دارند نمىزند،
﴿6﴾
وَ يَا مَنْ يَجْتَبِي صَغِيرَ مَا يُتْحَفُ بِهِ ، وَ يَشْكُرُ يَسِيرَ مَا يُعْمَلُ لَهُ .
(6) و اى آنكه چيز خردى را كه به او ارمغان دهند مىپذيرد و اندك چيزى را كه براى او انجام دهند جزا مىدهد،
﴿7﴾
وَ يَا مَنْ يَشْكُرُ عَلَى الْقَلِيلِ وَ يُجَازِي بِالْجَلِيلِ
(7) و اى آنكه عمل كم را مىپذيرد و پاداش بزرگ مىدهد،
﴿8﴾
وَ يَا مَنْ يَدْنُو إِلَى مَنْ دَنَا مِنْهُ .
(8) و اى آنكه نزديك مىشود به كسى كه به او نزديك شود،
﴿9﴾
وَ يَا مَنْ يَدْعُو إِلَى نَفْسِهِ مَنْ أَدْبَرَ عَنْهُ .
(9) و اى آنكه به سوى خود مىخواند كسى را كه از او رو برگرداند،
﴿10﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُغَيِّرُ النِّعْمَةَ ، وَ لَا يُبَادِرُ بِالنَّقِمَةِ .
(10) و اى آنكه نعمت را تغيير نمىدهد، و به كيفر رساندن (گنهكار) شتاب نمىكند،
﴿11﴾
وَ يَا مَنْ يُثْمِرُ الْحَسَنَةَ حَتَّى يُنْمِيَهَا ، وَ يَتَجَاوَزُ عَنِ السَّيِّئَةِ حَتَّى يُعَفِّيَهَا .
(11) و اى آنكه نيكى را به بار مىآورد تا آن را بيافزايد، و از بدى درمىگذرد تا آن را ناپديد كند،
﴿12﴾
انْصَرَفَتِ الآْمَالُ دُونَ مَدَى كَرَمِكَ بِالْحَاجَاتِ ، وَ امْتَلَأَتْ بِفَيْضِ جُودِكَ أَوْعِيَةُ الطَّلِبَاتِ ، وَ تَفَسَّخَتْ دُونَ بُلُوغِ نَعْتِكَ الصِّفَاتُ ، فَلَكَ الْعُلُوُّ الْأَعْلَى فَوْقَ كُلِّ عَالٍ ، وَ الْجَلَالُ الْأَمْجَدُ فَوْقَ كُلِّ جَلَالٍ .
(12) آرزوها پيش از رسيدن به منتهى و پايان جود تو با (روا شدن) حاجتها برگشتند، و جامهاى حاجتها و خواستهها به جريان و روان شدن جود و بخشش تو پر شد، و اوصاف پيش از رسيدن به (كنه) وصف تو از هم گسيختند، زيرا بلندترين بلندى بر بالاى هر بلندى، و بزرگترين بزرگى بر بالاى هر بزرگى بس ترا است،
﴿13﴾
كُلُّ جَلِيلٍ عِنْدَكَ صَغِيرٌ ، وَ كُلُّ شَرِيفٍ فِي جَنْبِ شَرَفِكَ حَقِيرٌ ، خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَيْرِكَ ، وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِ لَّا لَكَ ، وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلَّا بِكَ ، وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلَّا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَكَ
(13) هر بزرگى در برابر تو خرد، و هر ارجمندى در كنار ارجمنديت خوار است، آنانكه به سوى غير تو آمدند نوميد گشتند، و آنانكه جز تو را درخواست نمودند زيان كردند، و آنانكه به درگاه جز تو فرود آمدند تباه شدند، و نعمت خواهان جز كسى كه از فضل و احسان تو نعمت خواست دچار خشكسالى گرديدند،
﴿14﴾
بَابُكَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِينَ ، وَ جُودُكَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِينَ ، وَ إِغَاثَتُكَ قَرِيبَةٌ مِنَ الْمُسْتَغِيثِينَ .
(14) در (رحمت) تو به روى آنانكه خواهانند باز است، و بخشش تو براى درخواست كنندگان مباح و روا است، و فريادرسيت به فريادرس خواهان نزديك است
﴿15﴾
لَا يَخِيبُ مِنْكَ الآْمِلُونَ ، وَ لَا يَيْأَسُ مِنْ عَطَائِكَ الْمُتَعَرِّضُونَ ، وَ لَا يَشْقَى بِنَقِمَتِكَ الْمُسْتَغْفِرُونَ .
(15) اميدواران از تو محروم نمىمانند، و درخواستكنندگان از عطا و بخششت نوميد نمىگردند و آمرزشخواهان به عذاب و كيفرت بدبخت نمىشوند
﴿16﴾
رِزْقُكَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاكَ ، وَ حِلْمُكَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاكَ ، عَادَتُكَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِيئِينَ ، وَ سُنَّتُكَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِينَ حَتَّى لَقَدْ غَرَّتْهُمْ أَنَاتُكَ عَنِ الرُّجُوعِ ، وَ صَدَّهُمْ إِمْهَالُكَ عَنِ النُّزُوعِ .
(16) روزى تو براى كسى كه معصيت و نافرمانيت كرده گسترده، و حلم و بردباريت براى آنانكه با تو دشمنى نموده رو آوردنده است، (زيرا) عادت و روش تو به بدكاران احسان و نيكى است، و طريقهى تو بر تجاوزكنندگان از حد رحمت و مهربانى است تا اينكه مهلت دادن تو ايشان را از بازگشت مغرور ساخته، و شتاب نكردن تو (در كيفر) آنها را از بازايستادن (و مرتكب نشدن گناه) باز داشته،
﴿17﴾
وَ إِنَّمَا تَأَنَّيْتَ بِهِمْ لِيَفِيؤُوا إِلَى أَمْرِكَ ، وَ أَمْهَلْتَهُمْ ثِقَةً بِدَوَامِ مُلْكِكَ ، فَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ السَّعَادَةِ خَتَمْتَ لَهُ بِهَا ، وَ مَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الشَّقَاوَةِ خَذَلْتَهُ لَهَا .
(17) و اينكه آنان را مهلت دادهاى براى آنست كه به فرمان تو باز گردند، و اينكه دربارهى (كيفر) آنها شتاب ننمودى از جهت دوام ملك خود مىباشد، پس هر كه سزاوار سعادتمندى بوده پايان كارش را نيكبخت گردانيدى، و هر كه شايستهى بدبختى بوده او را از جهت بدبختى خوار ساختى،
﴿18﴾
كُلُّهُمْ صَائِرُونَ ، إِلَى حُكْمِكَ ، وَ اُمُورُهُمْ آئِلَةٌ إِلَى أَمْرِكَ ، لَمْ يَهِنْ عَلَى طُولِ مُدَّتِهِمْ سُلْطَانُكَ ، وَ لَمْ يَدْحَضْ لِتَرْكِ مُعَاجَلَتِهِمْ بُرْهَانُكَ .
(18) همهى ايشان (خوبان و بدان) به حكم تو مىرسند، و گفتار و كردارشان به فرمان تو باز مىگردد و طول مدت (مهلت) ايشان حجت و دليل تو را (در انتقام) سست نساخته، و از جهت شتاب نكردن در (بازخواست) اينان دليل آشكار تو باطل و نادرست نشده،
﴿19﴾
حُجَّتُكَ قَائِمَةٌ لَا تُدْحَضُ ، وَ سُلْطَانُكَ ثَابِتٌ لَا يَزُولُ ، فَالْوَيْلُ الدَّائِمُ لِمَنْ جَنَحَ عَنْكَ ، وَ الْخَيْبَةُ الْخَاذِلَةُ لِمَنْ خَابَ مِنْكَ ، وَ الشَّقَاءُ الْأَشْقَى لِمَنِ اغْتَرَّ بِكَ .
(19) حجت و دليل تو پا برجا است كه باطل نمىشود، و سلطنت تو ثابت و هميشگى است كه نيست نمىگردد، پس عذاب هميشگى كسى را است كه از تو برگشته، و نوميدى خواركننده كسى را است كه از تو نوميد گرديده، و بدبختترين بدبختى براى كسى است كه به (كرم) تو مغرور و فريفته شود،
﴿20﴾
مَا أَكْثَرَ تَصَرُّفَهُ فِي عَذَابِكَ ، وَ مَا أَطْوَلَ تَرَدُّدَهُ فِي عِقَابِكَ ، وَ مَا أَبْعَدَ غَايَتَهُ مِنَ الْفَرَجِ ، وَ مَا أَقْنَطَهُ مِنْ سُهُولَةِ الَْمخْرَجِ عَدْلًا مِنْ قَضَائِكَ لَا تَجُورُ فِيهِ ، وَ إِنْصَافاً مِنْ حُكْمِكَ لَا تَحِيفُ عَلَيْهِ .
(20) چه بسيار است پى در پى باز گشت او در عذاب تو، و چه طولانى است سرگردانيش در كيفر تو، و چه دور است پايان غم و اندوهش، و چه نوميد است از رهائى يافتن به آسانى (همهى اين گرفتارى) از روى عدل در حكم تو است كه در آن ظلم نمىكنى، و از روى انصاف و دادگرى در فرمان تست كه بر او ستم نمىنمائى،
﴿21﴾
فَقَدْ ظَاهَرْتَ الْحُجَجَ ، وَ أَبْلَيْتَ الْأَعْذَارَ ، وَ قَدْ تَقَدَّمْتَ بِالْوَعِيدِ ، وَ تَلَطَّفْتَ فِي التَّرْغِيبِ ، وَ ضَرَبْتَ الْأَمْثَالَ ، وَ أَطَلْتَ الْإِمْهَالَ ، وَ أَخَّرْتَ وَ أَنْتَ مُسْتَطِيعٌ لِلمُعَاجَلَةِ ، وَ تَأَنَّيْتَ وَ أَنْتَ مَلِيءٌ بِالْمُبَادَرَةِ
(21) براى آنكه حجتها و دليلهايت را پى در پى و به كمك يكديگر گردانيدهاى، و دليلها را بيان كرده و آشكار ساختهاى، و تهديد و ترساندن را اعلام نمودهاى، و در ترغيب (به پاداش) لطف و نيكوئى بجا آوردهاى و (در قرآن) مثلها زده و داستانها بيان فرمودهاى، و مهلت دادن را طولانى كرده و (كيفر را) به تاخير انداختهاى در حاليكه تو بر شتاب كردن توانائى، و شتاب نكردى و تو بشتاب نمودن قادرى،
﴿22﴾
لَمْ تَكُنْ أَنَاتُكَ عَجْزاً ، وَ لَا إِمْهَالُكَ وَهْناً ، وَ لَا إِمْسَاكُكَ غَفْلَةً ، وَ لَا انْتِظَارُكَ مُدَارَاةً ، بَلْ لِتَكُونَ حُجَّتُكَ أَبْلَغَ ، وَ كَرَمُكَ أَكْمَلَ ، وَ إِحْسَانُكَ أَوْفَى ، وَ نِعْمَتُكَ أَتَمَّ ، كُلُّ ذَلِكَ كَانَ وَ لَمْ تَزَلْ ، وَ هُوَ كَائِنٌ وَ لَا تَزَالُ .
(22) مكث و درنگ نمودن تو نه از روى ناتوانى است و مهلت دادنت نه از روى سستى است، و خودداريت نه از روى بىخبرى است، و به تاخير انداختنت نه از روى خوشرفتاريست بلكه براى آنست كه حجت تو رساتر، و كرم و بخشش تو كاملتر، و نيكى تو فراوانتر، و نعمت تو تمامتر باشد، و همهى آنچه گفته شد بوده و هميشه بوده و هست و هميشه خواهد بود،
﴿23﴾
حُجَّتُكَ أَجَلُّ مِنْ أَنْ تُوصَفَ بِكُلِّهَا ، وَ مَجْدُكَ أَرْفَعُ مِنْ أَنْ يُحَدَّ بِكُنْهِهِ ، وَ نِعْمَتُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَى بِأَسْرِهَا ، وَ إِحْسَانُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُشْكَرَ عَلَى أَقَلِّهِ
(23) حجت و دليل تو بزرگتر از آنست كه به همهى آن وصف شود، و بزرگى تو بالاتر از آنست كه كنه و حقيقت آن به حدى درآيد، و نعمت تو افزونتر از آنست كه همهى آن شمرده شود، و نيكى تو بيشتر از آنست كه بر كمتر آن سپاس گزارده شوى،
﴿24﴾
وَ قَدْ قَصَّرَ بِيَ السُّكُوتُ عَنْ تَحْمِيدِكَ ، وَ فَهَّهَنِيَ الْإِمْسَاكُ عَنْ تَمْجِيدِكَ ، وَ قُصَارَايَ الْإِقْرَارُ بِالْحُسُورِ ، لَا رَغْبَةً يَا إِلَهِي بَلْ عَجْزاً .
(24) و خاموشى مرا از سپاس گزاردن تو ناتوان ساخته، و خوددارى مرا از بزرگ داشتن تو درمانده كرده، و نهايت كوشش من (در سپاسگزارى) اعتراف به درماندگى است نه از روى بىرغبتى و دورى گزيدن از سپاسگزارى اى خداى من بلكه از روى ناتوانى است،
﴿25﴾
فَهَا أَنَا ذَا أَؤُمُّكَ بِالْوِفَادَةِ ، وَ أَسْأَلُكَ حُسْنَ الرِّفَادَةِ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ اسْمَعْ نَجْوَايَ ، وَ اسْتَجِبْ دُعَائِي ، وَ لَا تَخْتِمْ يَوْمِي بِخَيْبَتِي ، وَ لَا تَجْبَهْنِي بِالرَّدِّ فِي مَسْأَلَتِي ، وَ أَكْرِمْ مِنْ عِنْدِكَ مُنْصَرَفِي ، وَ تُرِيدُ مُنْقَلَبِي ، إِنَّكَ غَيْرُ ضَائِقٍ بِمَا تُرِيدُ ، وَ لَا عَاجِزٍ عَمَّا تُسْأَلُ ، وَ أَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ .
(25) پس اينك منم كه آمدن به درگاه تو را قصد مىكنم و عطاى نيكو از تو مىخواهم، پس بر محمد و آل او درود فرست و مناجاتم را بشنو، و دعا و درخواستم را روا ساز، و روزم را به نوميدى به پايان مرسان، و در خواهشم دست رد و منع بر پيشانيم مزن، و رفتنم را از نزد خود و بازگشتنم را به سويت گرامى دار، زيرا تو به آنچه بخواهى گرفتار سختى نمىشوى، و از آنچه از تو خواسته شود ناتوان نيستى، و تو بر هر چيز توانائى، و انتقال (از گناه) و توانائى (بر طاعت) (نيست جز به يارى خداى بلندمرتبهى بزرگ)