وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي يَوْمِ الْفِطْرِ إِذَا انْصَرَفَ مِنْ صَلَاتِهِ قَامَ قَائِماً ثُمَّ اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ ، وَ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ ، فَقَالَ
در عيد فطر و جمعه
﴿1﴾
يَا مَنْ يَرْحَمُ مَنْ لَا يَرْحَمُهُ الْعِبَادُ
(1) خدايا كنى رحم بر آن كسى
كه رحمى نرفته است بر او بسى
﴿2﴾
وَ يَا مَنْ يَقْبَلُ مَنْ لَا تَقْبَلُهُ الْبِلَادُ
(2) پذيرى كسى را كه اهل بلاد
نخواهند و هرگز كسش ره ندارد
﴿3﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَحْتَقِرُ أَهْلَ الْحَاجَةِ إِلَيْهِ
(3) هر آن كس كه آورد بر تو نياز
بخوارى نيامد ز پيش تو باز
﴿4﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُخَيِّبُ الْمُلِحِّينَ عَلَيْهِ .
(4) هر آن كس به درگاه تو پا فشرد
به حرمان به جاى دگر ره نبرد
﴿5﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَجْبَهُ بِالرَّدِّ أَهْلَ الدَّالَّةِ عَلَيْهِ
(5) نرانى كسى را كه خواند تو را
مهين ملجأ خويش داند تو را
﴿6﴾
وَ يَا مَنْ يَجْتَبِي صَغِيرَ مَا يُتْحَفُ بِهِ ، وَ يَشْكُرُ يَسِيرَ مَا يُعْمَلُ لَهُ .
(6) پذيرى تو هر هديه هر چند خرد
جزا مىدهى هر كه را رنج برد
﴿7﴾
وَ يَا مَنْ يَشْكُرُ عَلَى الْقَلِيلِ وَ يُجَازِي بِالْجَلِيلِ
(7) به اندك دهى مزد اما بزرگ
عمل گرچه كوچك جزاى سترگ
﴿8﴾
وَ يَا مَنْ يَدْنُو إِلَى مَنْ دَنَا مِنْهُ .
(8) كسى را كه رفته به خود خوانيش
به تقصير از خود كجا رانيش
﴿9﴾
وَ يَا مَنْ يَدْعُو إِلَى نَفْسِهِ مَنْ أَدْبَرَ عَنْهُ .
(9) اگر نيست شايسته از كس عمل
نسازى تو نعمت به نقمت بدل
﴿10﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُغَيِّرُ النِّعْمَةَ ، وَ لَا يُبَادِرُ بِالنَّقِمَةِ .
(10) چو نيكى ز سوى كسى آيدت
به بارآورى تا بيفزايدت
اگر بينى از كس بدى بگذرى
كه از توبهاش ره به نيكى برى
﴿11﴾
وَ يَا مَنْ يُثْمِرُ الْحَسَنَةَ حَتَّى يُنْمِيَهَا ، وَ يَتَجَاوَزُ عَنِ السَّيِّئَةِ حَتَّى يُعَفِّيَهَا .
(11) ز جود توام آرزويى نماند
مر اين جام زان پر شد و برفشاند
ز وصف تو اوصاف از هم گسيخت
بزرگى فرو ماند و بر خاك ريخت
خدايا فراتر بزرگى تو راست
بلندى بدين گونه ديگر كجاست
﴿12﴾
انْصَرَفَتِ الآْمَالُ دُونَ مَدَى كَرَمِكَ بِالْحَاجَاتِ ، وَ امْتَلَأَتْ بِفَيْضِ جُودِكَ أَوْعِيَةُ الطَّلِبَاتِ ، وَ تَفَسَّخَتْ دُونَ بُلُوغِ نَعْتِكَ الصِّفَاتُ ، فَلَكَ الْعُلُوُّ الْأَعْلَى فَوْقَ كُلِّ عَالٍ ، وَ الْجَلَالُ الْأَمْجَدُ فَوْقَ كُلِّ جَلَالٍ .
(12) بزرگان به پيش بزرگيت خرد
به اوج بزرگيت كس ره نبرد
همه ارجمندان به پيش تو خوار
ز غير تو آمد زيانم به بار
كسى را كه جويد دگر بارگاه
دريغ است بر او كه گردد تباه
هر آن كس كه احسان ز غير تو جست
در افتاد در خشكسالى درست
﴿13﴾
كُلُّ جَلِيلٍ عِنْدَكَ صَغِيرٌ ، وَ كُلُّ شَرِيفٍ فِي جَنْبِ شَرَفِكَ حَقِيرٌ ، خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَيْرِكَ ، وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِ لَّا لَكَ ، وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلَّا بِكَ ، وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلَّا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَكَ
(13) در رحمتت بر همه خلق باز
روان بخشش تو بر اهل نياز
﴿14﴾
بَابُكَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِينَ ، وَ جُودُكَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِينَ ، وَ إِغَاثَتُكَ قَرِيبَةٌ مِنَ الْمُسْتَغِيثِينَ .
(14) چو اميدوار از تو محروم نيست
به حرمان در افتاده بر گوى كيست
كسى كز تو غفران طلب مىكند
طلب از تو هر روز و شب مىكند
همانا نگردد بر او كار سخت
نشايد كه بينى ورا تيره بخت
﴿15﴾
لَا يَخِيبُ مِنْكَ الآْمِلُونَ ، وَ لَا يَيْأَسُ مِنْ عَطَائِكَ الْمُتَعَرِّضُونَ ، وَ لَا يَشْقَى بِنَقِمَتِكَ الْمُسْتَغْفِرُونَ .
(15) تو آنى كه خوان كرم گسترى
به هر ناروايى و عصيانگرى
شكيباييت با همه دشمنان
بدانسان كه خيزد شگفتى از آن
به بد كار نيكى كنى اى ودود
كه احسان تو را رسم ديرينه بود
بدان كس كه پا بر كشيد از حيا
درنگ است تا برنشيند به جا
مگر آن كه ماند در آن و غرور
بدارد ز احسان ورا باز دور
درنگ تو او را بدارد بدان
كه تا باز درماند از همرهان
﴿16﴾
رِزْقُكَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاكَ ، وَ حِلْمُكَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاكَ ، عَادَتُكَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِيئِينَ ، وَ سُنَّتُكَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِينَ حَتَّى لَقَدْ غَرَّتْهُمْ أَنَاتُكَ عَنِ الرُّجُوعِ ، وَ صَدَّهُمْ إِمْهَالُكَ عَنِ النُّزُوعِ .
(16) بدانند كاين مهلت و اين درنگ
بدانست تا بر تو يازند چنگ
به كيفر از آنت نباشد شتاب
كه سازند خود را رها از عذاب
تو را پادشاهى بود جاودان
گر اينك نكردى به فردا توان
به نيكى هر آن كس سزاوار بود
نموديش راهى كه بايد نمود
كه را تيره بختى و پايان زشت
نهاديش آنجا كه بايد بهشت
﴿17﴾
وَ إِنَّمَا تَأَنَّيْتَ بِهِمْ لِيَفِيؤُوا إِلَى أَمْرِكَ ، وَ أَمْهَلْتَهُمْ ثِقَةً بِدَوَامِ مُلْكِكَ ، فَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ السَّعَادَةِ خَتَمْتَ لَهُ بِهَا ، وَ مَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الشَّقَاوَةِ خَذَلْتَهُ لَهَا .
(17) همه بازگردد به فرمان تو
چه اين و چه آن بود از آن تو
توان تو را با زمان كار نيست
بدين پوده اندر ورا بار نيست
نكاهد توان تو از اين درنگ
شتاب ار نباشد نيايد به سنگ
به جا و روانست فرمان تو
از آن نيست سستى به برهان تو
﴿18﴾
كُلُّهُمْ صَائِرُونَ ، إِلَى حُكْمِكَ ، وَ اُمُورُهُمْ آئِلَةٌ إِلَى أَمْرِكَ ، لَمْ يَهِنْ عَلَى طُولِ مُدَّتِهِمْ سُلْطَانُكَ ، وَ لَمْ يَدْحَضْ لِتَرْكِ مُعَاجَلَتِهِمْ بُرْهَانُكَ .
(18) تو را هست حجت خطى استوار
كه آن را به بطلان نيفتد گذار
تو را پادشاهى بود جاودان
كه هرگز نيابند پايان آن
پس آن كس كه برگشت از كوى تو
به سوى دگر رفت از سوى تو
سزد گر عذابش رسد جاودان
كه هرگز نيابد رهايى از آن
﴿19﴾
حُجَّتُكَ قَائِمَةٌ لَا تُدْحَضُ ، وَ سُلْطَانُكَ ثَابِتٌ لَا يَزُولُ ، فَالْوَيْلُ الدَّائِمُ لِمَنْ جَنَحَ عَنْكَ ، وَ الْخَيْبَةُ الْخَاذِلَةُ لِمَنْ خَابَ مِنْكَ ، وَ الشَّقَاءُ الْأَشْقَى لِمَنِ اغْتَرَّ بِكَ .
(19) كسى را كه اميد از تو گسست
سزد جاودان گر به حرمان نشست
شقاوت كسى را به خذلان ببست
كه كرده غرورش به لطف تو مست
چه بسيار بر او زمان بگذرد
كه نتوان سرودن چسان بگذرد
رود باز گردد به رنج و عذاب
عقابى دگر در پى هر عقاب
زمانى نباشد بر آن آشكار
ندانند تا كى بود انتظار
ستم نيست اين جمله از داد بود
ببايد مرا تا به عدلت ستود
﴿20﴾
مَا أَكْثَرَ تَصَرُّفَهُ فِي عَذَابِكَ ، وَ مَا أَطْوَلَ تَرَدُّدَهُ فِي عِقَابِكَ ، وَ مَا أَبْعَدَ غَايَتَهُ مِنَ الْفَرَجِ ، وَ مَا أَقْنَطَهُ مِنْ سُهُولَةِ الَْمخْرَجِ عَدْلًا مِنْ قَضَائِكَ لَا تَجُورُ فِيهِ ، وَ إِنْصَافاً مِنْ حُكْمِكَ لَا تَحِيفُ عَلَيْهِ .
(20) از آن رو كه كردى تو حجت تمام
پى هر دليلى دليلى مدام
تو هشدار دادى به روز حساب
سخن راندى از ماجراى عذاب
سخنها ز جنت وزان سرورى
بگفتى كه شايد به ذوق آورى
پس آنگه كه آمد زمان عقاب
فزودى به احسان نكردى شتاب
نكردى شتاب و توانى نمود
كه اينها همه از توان تو بود
﴿21﴾
فَقَدْ ظَاهَرْتَ الْحُجَجَ ، وَ أَبْلَيْتَ الْأَعْذَارَ ، وَ قَدْ تَقَدَّمْتَ بِالْوَعِيدِ ، وَ تَلَطَّفْتَ فِي التَّرْغِيبِ ، وَ ضَرَبْتَ الْأَمْثَالَ ، وَ أَطَلْتَ الْإِمْهَالَ ، وَ أَخَّرْتَ وَ أَنْتَ مُسْتَطِيعٌ لِلمُعَاجَلَةِ ، وَ تَأَنَّيْتَ وَ أَنْتَ مَلِيءٌ بِالْمُبَادَرَةِ
(21) درنگ تو از ناتوانى نبود
كه از سستىات بر درنگت فزود
اگر روى برتافتى از عقاب
نبودست تأخير تو بىحساب
نه از سازگاريت با راه شر
نماندست بهر تو راه دگر
﴿22﴾
لَمْ تَكُنْ أَنَاتُكَ عَجْزاً ، وَ لَا إِمْهَالُكَ وَهْناً ، وَ لَا إِمْسَاكُكَ غَفْلَةً ، وَ لَا انْتِظَارُكَ مُدَارَاةً ، بَلْ لِتَكُونَ حُجَّتُكَ أَبْلَغَ ، وَ كَرَمُكَ أَكْمَلَ ، وَ إِحْسَانُكَ أَوْفَى ، وَ نِعْمَتُكَ أَتَمَّ ، كُلُّ ذَلِكَ كَانَ وَ لَمْ تَزَلْ ، وَ هُوَ كَائِنٌ وَ لَا تَزَالُ .
(22) تو را بوده مقصود از اين اهتمام
كه حجت بر اين خلق سازى تمام
چنين بودهاى نيز باشى چنين
نباشى چو اين واپسين و پسين
بزرگى به حجت بدانسان كه من
نيارم به توصيف آن دم زدن
بزرگى بدانسان كه در وصف كس
نيابد به جايى كه گويند بس
ز تو نعمت آن گونهاى كردگار
كه شكرش شايد يكى از هزار
﴿23﴾
حُجَّتُكَ أَجَلُّ مِنْ أَنْ تُوصَفَ بِكُلِّهَا ، وَ مَجْدُكَ أَرْفَعُ مِنْ أَنْ يُحَدَّ بِكُنْهِهِ ، وَ نِعْمَتُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَى بِأَسْرِهَا ، وَ إِحْسَانُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُشْكَرَ عَلَى أَقَلِّهِ
(23) سكوتم ز شكرت كند ناتوان
خموشى مرا باز دارد از آن
به اقرار كوشم به درماندگى
مبادم كه برتابم از بندگى
﴿24﴾
وَ قَدْ قَصَّرَ بِيَ السُّكُوتُ عَنْ تَحْمِيدِكَ ، وَ فَهَّهَنِيَ الْإِمْسَاكُ عَنْ تَمْجِيدِكَ ، وَ قُصَارَايَ الْإِقْرَارُ بِالْحُسُورِ ، لَا رَغْبَةً يَا إِلَهِي بَلْ عَجْزاً .
(24) چنين است كايم به درگاه تو
به لطف و به بخشش هواخواه تو
درود تو بر احمد و خاندان
كه هستى شرف يافت از نامشان
دعايم روا كن شنو راز من
مياور به نوميدى آغاز من
به حرمان منه دست بر سينهام
كرامت كن اى يار ديرينهام
كه تو آنچه خواهى توانا بر آن
نه اى ز آنچه خواهد كست ناتوان
﴿25﴾
فَهَا أَنَا ذَا أَؤُمُّكَ بِالْوِفَادَةِ ، وَ أَسْأَلُكَ حُسْنَ الرِّفَادَةِ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ اسْمَعْ نَجْوَايَ ، وَ اسْتَجِبْ دُعَائِي ، وَ لَا تَخْتِمْ يَوْمِي بِخَيْبَتِي ، وَ لَا تَجْبَهْنِي بِالرَّدِّ فِي مَسْأَلَتِي ، وَ أَكْرِمْ مِنْ عِنْدِكَ مُنْصَرَفِي ، وَ تُرِيدُ مُنْقَلَبِي ، إِنَّكَ غَيْرُ ضَائِقٍ بِمَا تُرِيدُ ، وَ لَا عَاجِزٍ عَمَّا تُسْأَلُ ، وَ أَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ .
(25)