وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي يَوْمِ الْفِطْرِ إِذَا انْصَرَفَ مِنْ صَلَاتِهِ قَامَ قَائِماً ثُمَّ اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ ، وَ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ ، فَقَالَ
دعاى فطر و جمعه
﴿1﴾
يَا مَنْ يَرْحَمُ مَنْ لَا يَرْحَمُهُ الْعِبَادُ
(1) كسانى را كه منفورند و مطرود
تويى آن كس كه احسانت بر آن بود
و بر آن كس كه كس رحمى نكردش
ترحم مىكنى در بذل و بخشش
﴿2﴾
وَ يَا مَنْ يَقْبَلُ مَنْ لَا تَقْبَلُهُ الْبِلَادُ
(2) تو بر آوارگان شهر و مسكن
پذيرا مىشوى بر نحو احسن
﴿3﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَحْتَقِرُ أَهْلَ الْحَاجَةِ إِلَيْهِ
(3) الهى مستمندان را ز درگاه
نمىرانى نكردى دست كوتاه
﴿4﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُخَيِّبُ الْمُلِحِّينَ عَلَيْهِ .
(4) و مشت رد به اربابان حاجت
نمىكوبى به سينه در ارادت
﴿5﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَجْبَهُ بِالرَّدِّ أَهْلَ الدَّالَّةِ عَلَيْهِ
(5) خدايم زان تهيدست و فقيران
به درگاهت نشد تحقير در آن
ز هديه گر كه آن ناچيز و كم بار
پذيرايى و نزدت هست بسيار
و بر اين خدمت كم در اطاعت
ز شكر بسيارى بر عبادت
﴿6﴾
وَ يَا مَنْ يَجْتَبِي صَغِيرَ مَا يُتْحَفُ بِهِ ، وَ يَشْكُرُ يَسِيرَ مَا يُعْمَلُ لَهُ .
(6) عبادت اندك ما را تو كافى
به پاداش بزرگى در تلافى
﴿7﴾
وَ يَا مَنْ يَشْكُرُ عَلَى الْقَلِيلِ وَ يُجَازِي بِالْجَلِيلِ
(7) كسى خيزد كه تا آيد به درگاه
تو نزديكش روى گيرى به همراه
﴿8﴾
وَ يَا مَنْ يَدْنُو إِلَى مَنْ دَنَا مِنْهُ .
(8) به درگاه تو رو گرداند هر كس
به سوى خود همى خوانى نه واپس
﴿9﴾
وَ يَا مَنْ يَدْعُو إِلَى نَفْسِهِ مَنْ أَدْبَرَ عَنْهُ .
(9) تو بخشنده ز بخشايش به داور
گناه نعمت خود را از كيفر
نگيرى انتقام از آن گنهكار
روا در آن شتابى نيست در كار
﴿10﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُغَيِّرُ النِّعْمَةَ ، وَ لَا يُبَادِرُ بِالنَّقِمَةِ .
(10) خداوندا تو نيكويى اشخاص
دهى تو پرورش در بين اين ناس
و بر رشدى رسانى ارتقايى
سپس بر نيككاران انتفاعى
خداى مهربان تو از گناهان
و حتى سايهى شرمى ز آنان
نمايى محو از دفتر به اعمال
ز بخشش بندگانت كرده خوشحال
﴿11﴾
وَ يَا مَنْ يُثْمِرُ الْحَسَنَةَ حَتَّى يُنْمِيَهَا ، وَ يَتَجَاوَزُ عَنِ السَّيِّئَةِ حَتَّى يُعَفِّيَهَا .
(11) كه اين اعمال ما يك باره رجعت
به درگاه تو صورت را ز حاجت
و تا آنجا كه هر چه آرزوها
ز تو خواهيم و انعام تو والا
بكام تشنهى ما كرده سيراب
ز وصف تو صفتها گشته ناياب
و بى آنكه رسد بر وصف ذاتت
ز هم بگسيخت در آن ممكناتت
علو توست اعلا زان بلندى
ز بالاتر بلندى ارجمندى
كه آن هم ويژهى ذات تو اقدس
جلال و اعظم امجد نشد بس
﴿12﴾
انْصَرَفَتِ الآْمَالُ دُونَ مَدَى كَرَمِكَ بِالْحَاجَاتِ ، وَ امْتَلَأَتْ بِفَيْضِ جُودِكَ أَوْعِيَةُ الطَّلِبَاتِ ، وَ تَفَسَّخَتْ دُونَ بُلُوغِ نَعْتِكَ الصِّفَاتُ ، فَلَكَ الْعُلُوُّ الْأَعْلَى فَوْقَ كُلِّ عَالٍ ، وَ الْجَلَالُ الْأَمْجَدُ فَوْقَ كُلِّ جَلَالٍ .
(12) ز هر چه مجد بر آن برترى يافت
بزرگى هر چه باشد كوچكى يافت
به درگاهت مقامى در نظر نيست
چو موجود حقيرى بيشتر نيست
بجز آن خانهات كس خوان ديگر
بر آن جستش زيان ديده سراسر
اگر دورى ز تو بيچاره درويش
به ديگر كس ز عرض حاجت خويش
بريزد آبروى خود ز جايى
و دستى را كه يازد بر گدايى
تهى آن باز گردد نيستش جود
و اين درهاى رحمت از تو موجود
﴿13﴾
كُلُّ جَلِيلٍ عِنْدَكَ صَغِيرٌ ، وَ كُلُّ شَرِيفٍ فِي جَنْبِ شَرَفِكَ حَقِيرٌ ، خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَيْرِكَ ، وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِ لَّا لَكَ ، وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلَّا بِكَ ، وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلَّا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَكَ
(13) تهى آن باز گردد نيستش جود
و اين درهاى رحمت از تو موجود
گشوده شد به روى مردم اين خوان
كه بر سطح زمين باشد فراوان
﴿14﴾
بَابُكَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِينَ ، وَ جُودُكَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِينَ ، وَ إِغَاثَتُكَ قَرِيبَةٌ مِنَ الْمُسْتَغِيثِينَ .
(14) كدامين كس نمود از تو تقاضا
ز تو مايوس شد بر آرزوها
پناهنده به تو آن كس كه بوده
پناه آورده و ايمن نبوده
ز خواهان عطيات عظامت
نشد مايوس هرگز بندگانت
به استغفار هر كس لب گشايد
عذاب جانگزاى تو نخواهد
﴿15﴾
لَا يَخِيبُ مِنْكَ الآْمِلُونَ ، وَ لَا يَيْأَسُ مِنْ عَطَائِكَ الْمُتَعَرِّضُونَ ، وَ لَا يَشْقَى بِنَقِمَتِكَ الْمُسْتَغْفِرُونَ .
(15) و خوان نعمت تو پهن بسيار
بود در خانهى هر معصيت كار
ز حلمت دشمنان را شد فراگير
ز كيفر باز دارنده به تقصير
كه اين از شيوهى مرضيه ذات
به بدكاران نكويى در مماشات
و آن از سنت اين سينه توست
كه ظالم را به حال خويش در جست
﴿16﴾
رِزْقُكَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاكَ ، وَ حِلْمُكَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاكَ ، عَادَتُكَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِيئِينَ ، وَ سُنَّتُكَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِينَ حَتَّى لَقَدْ غَرَّتْهُمْ أَنَاتُكَ عَنِ الرُّجُوعِ ، وَ صَدَّهُمْ إِمْهَالُكَ عَنِ النُّزُوعِ .
(16) ز ايام و مرورى داده مهلت
و ز آنچه رفته جويايى به توبت
تو مهلت مىدهى دانى دوامت
كه بر تو سلطنت باشد مدامت
ولى آنان چنين پندارشان نيست
به راه انحراف خويش درايست
و بر آن كس سعادتمند و خوشنام
كشانى بر سعادت تا بفرجام
و آن كس پيشهاش باشد شقاوت
به آخر لحظه قلبش در قساوت
﴿17﴾
وَ إِنَّمَا تَأَنَّيْتَ بِهِمْ لِيَفِيؤُوا إِلَى أَمْرِكَ ، وَ أَمْهَلْتَهُمْ ثِقَةً بِدَوَامِ مُلْكِكَ ، فَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ السَّعَادَةِ خَتَمْتَ لَهُ بِهَا ، وَ مَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الشَّقَاوَةِ خَذَلْتَهُ لَهَا .
(17) همه سر را به فرمان تو دارند
به سويت بازو هر چيز از تو خواهند
و هر چه عمرشان را بر فزونى
به پايان رشتهاش را بگسلونى
به هر چندى كسانى حكم فرما
زيان بر اقتدارت نيست هر جا
ترا نتوان كند سست از حكومت
ز هر چه مهلتش دادى به مدت
جلال لايزالت استوار است
هميشه حى و حاضر برقرار است
﴿18﴾
كُلُّهُمْ صَائِرُونَ ، إِلَى حُكْمِكَ ، وَ اُمُورُهُمْ آئِلَةٌ إِلَى أَمْرِكَ ، لَمْ يَهِنْ عَلَى طُولِ مُدَّتِهِمْ سُلْطَانُكَ ، وَ لَمْ يَدْحَضْ لِتَرْكِ مُعَاجَلَتِهِمْ بُرْهَانُكَ .
(18) جلال لايزالت استوار است
هميشه حى و حاضر برقرار است
اگر كس رو بگرداند ز دادار
ز خسران در مذلت مىشود خوار
سيهبختى كسى رو بر شقاوت
فريبى مىدهد بر خود ز طاعت
﴿19﴾
حُجَّتُكَ قَائِمَةٌ لَا تُدْحَضُ ، وَ سُلْطَانُكَ ثَابِتٌ لَا يَزُولُ ، فَالْوَيْلُ الدَّائِمُ لِمَنْ جَنَحَ عَنْكَ ، وَ الْخَيْبَةُ الْخَاذِلَةُ لِمَنْ خَابَ مِنْكَ ، وَ الشَّقَاءُ الْأَشْقَى لِمَنِ اغْتَرَّ بِكَ .
(19) ز طاعت باز ماند در شب و روز
عذاب او بود سنگين و جانسوز
كه شد دور از نجات و رستگارى
بود سر در گريبانش ز خوارى
ز قدرت منطبق با آن عدالت
ز انصاف تو باشد در قضاوت
ندارى تو روا جور و ستم را
كه زيرا حجت تو زين رقم را
﴿20﴾
مَا أَكْثَرَ تَصَرُّفَهُ فِي عَذَابِكَ ، وَ مَا أَطْوَلَ تَرَدُّدَهُ فِي عِقَابِكَ ، وَ مَا أَبْعَدَ غَايَتَهُ مِنَ الْفَرَجِ ، وَ مَا أَقْنَطَهُ مِنْ سُهُولَةِ الَْمخْرَجِ عَدْلًا مِنْ قَضَائِكَ لَا تَجُورُ فِيهِ ، وَ إِنْصَافاً مِنْ حُكْمِكَ لَا تَحِيفُ عَلَيْهِ .
(20) به شايسته ز اندرز و نصيحت
و در ارشاد آنان راه شفقت
كه بر آيندهى آنها ز سودى
سياهى و تباهى وانمودى
و وعده دادهاى با لطف بسيار
و رغبت را فزودى نيكى كار
مثلهاى پياپى مهلتى خوب
كه باشد راه حق گيرند مطلوب
و باز آيند آنها از ضلالت
ز قرآن تو بنمودى هدايت
توانستى كه گمراهان ظلمت
برانى بر عذابى سوى نقمت
معهذا كرم كرده مدارا
به عجز تو نبوده زين مدارا
﴿21﴾
فَقَدْ ظَاهَرْتَ الْحُجَجَ ، وَ أَبْلَيْتَ الْأَعْذَارَ ، وَ قَدْ تَقَدَّمْتَ بِالْوَعِيدِ ، وَ تَلَطَّفْتَ فِي التَّرْغِيبِ ، وَ ضَرَبْتَ الْأَمْثَالَ ، وَ أَطَلْتَ الْإِمْهَالَ ، وَ أَخَّرْتَ وَ أَنْتَ مُسْتَطِيعٌ لِلمُعَاجَلَةِ ، وَ تَأَنَّيْتَ وَ أَنْتَ مَلِيءٌ بِالْمُبَادَرَةِ
(21) معهذا كرم كرده مدارا
به عجز تو نبوده زين مدارا
كه بر اين خيره سرها داده مهلت
نبودت سستى از فرمان ارادت
و خوددارى ز توبيخ گنهكار
نشان غفلت تو نيست در كار
كه لطف تو هميشه لطف احسان
بر اين خواهى كه در ايام دوران
به غافلها ز خواب غفلت او
كنى بيدار و داده مهلت او
و حجت را بر آنها كرده اتمام
به اكمالى ز احسان و ز انعام
چنانكه مقتضاى ذات محسن
بر اين گردونه دوار ممكن
ز نعمتهاى خود ارزان بدارى
ز شان بخشش پروردگارى
كه در بگذشتهها بوده چنينى
و تا روز ابد خواهى هم اينى
﴿22﴾
لَمْ تَكُنْ أَنَاتُكَ عَجْزاً ، وَ لَا إِمْهَالُكَ وَهْناً ، وَ لَا إِمْسَاكُكَ غَفْلَةً ، وَ لَا انْتِظَارُكَ مُدَارَاةً ، بَلْ لِتَكُونَ حُجَّتُكَ أَبْلَغَ ، وَ كَرَمُكَ أَكْمَلَ ، وَ إِحْسَانُكَ أَوْفَى ، وَ نِعْمَتُكَ أَتَمَّ ، كُلُّ ذَلِكَ كَانَ وَ لَمْ تَزَلْ ، وَ هُوَ كَائِنٌ وَ لَا تَزَالُ .
(22) كه ذاتت لايزال و هست اعلا
صفاتت عين ذات توست والا
نخواهد ديد هرگز او زوالى
ز حجت بر جليل لا يزالى
كه وصف مجد تو عاليتر از آن
علو رفعتت انديشه نتوان
ز نعمت بر شمار او شمارش
و از احسان و فضل تو نگارش
كه تا بتوان سپاس تو نموده
زبانم از ستايش بازمانده
﴿23﴾
حُجَّتُكَ أَجَلُّ مِنْ أَنْ تُوصَفَ بِكُلِّهَا ، وَ مَجْدُكَ أَرْفَعُ مِنْ أَنْ يُحَدَّ بِكُنْهِهِ ، وَ نِعْمَتُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَى بِأَسْرِهَا ، وَ إِحْسَانُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُشْكَرَ عَلَى أَقَلِّهِ
(23) كه تا بتوان سپاس تو نموده
زبانم از ستايش بازمانده
دهان من ز تمجيدت فراهم
خموشى زد به او رفته است درهم
الهى بندهات مشتاق آنش
كه همواره بحمد تو دهانش
زبانش بر ستايش بوده گويا
سعادت را به درگاه تو جويا
ولى اكنون به عجز افتاده و زار
زبانش باز مانده سوى گفتار
ندارد چارهاى جز بر سكوتش
به اميد تو باشد اين وجودش
﴿24﴾
وَ قَدْ قَصَّرَ بِيَ السُّكُوتُ عَنْ تَحْمِيدِكَ ، وَ فَهَّهَنِيَ الْإِمْسَاكُ عَنْ تَمْجِيدِكَ ، وَ قُصَارَايَ الْإِقْرَارُ بِالْحُسُورِ ، لَا رَغْبَةً يَا إِلَهِي بَلْ عَجْزاً .
(24) هم اكنون اى خداى مهربانم
به درگاهت سر تسليم و دانم
ترا آنسان ز ذات كردگارى
ز رحمت مسئلت اى حى بارى
كه بر روح محمد (ص) هم ز اولاد
فرستى رحمتت روحش شود شاد
و نجواى مرا بشنو اليها
دعاى ما پذيرا باش شاها
مدار اين را روا روزم به بطلان
رسد تا شام بر خيبت و خذلان
به درگاهت اميدم بر نيايد
ز نوميدانه چشمم بر هم آيد
كرم كن ده تو خشنودى سعادت
به درگاه تو برگردان سلامت
ز تمنييات ما از نعمت خويش
به سوى خود بخوان از رحمت خويش
كه درمانده نباشى تو ز هر كار
توانايى تواناييت بسيار
ز هر چيز و ز هر كس قدرت تو
روان باشد ز فرمان هيبت تو
﴿25﴾
فَهَا أَنَا ذَا أَؤُمُّكَ بِالْوِفَادَةِ ، وَ أَسْأَلُكَ حُسْنَ الرِّفَادَةِ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ اسْمَعْ نَجْوَايَ ، وَ اسْتَجِبْ دُعَائِي ، وَ لَا تَخْتِمْ يَوْمِي بِخَيْبَتِي ، وَ لَا تَجْبَهْنِي بِالرَّدِّ فِي مَسْأَلَتِي ، وَ أَكْرِمْ مِنْ عِنْدِكَ مُنْصَرَفِي ، وَ تُرِيدُ مُنْقَلَبِي ، إِنَّكَ غَيْرُ ضَائِقٍ بِمَا تُرِيدُ ، وَ لَا عَاجِزٍ عَمَّا تُسْأَلُ ، وَ أَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ .
(25)