وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي يَوْمِ الْفِطْرِ إِذَا انْصَرَفَ مِنْ صَلَاتِهِ قَامَ قَائِماً ثُمَّ اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ ، وَ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ ، فَقَالَ
اى بىنياز نيازآفرين، روز «فطر» است، فريضهى نماز آدينه بپا داشتهام و به قبله و آستان تو دست نياز افراشتهام
﴿1﴾
يَا مَنْ يَرْحَمُ مَنْ لَا يَرْحَمُهُ الْعِبَادُ
(1) مهربانا، اى كه به كسى رحمت مىآورى كه هيچ بندهاى به او رحم نكند.
﴿2﴾
وَ يَا مَنْ يَقْبَلُ مَنْ لَا تَقْبَلُهُ الْبِلَادُ
(2) اى كه شهر رانده را تو مىپذيرى و پناه مىدهى.
﴿3﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَحْتَقِرُ أَهْلَ الْحَاجَةِ إِلَيْهِ
(3) اى كه نيازمند را تو خوار و شرمسار نمىگردانى.
﴿4﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُخَيِّبُ الْمُلِحِّينَ عَلَيْهِ .
(4) اى كه بسيار حاجتمندان را مايوس و نوميد نمىسازى.
﴿5﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَجْبَهُ بِالرَّدِّ أَهْلَ الدَّالَّةِ عَلَيْهِ
(5) اى كه دست رد بر سينه مهرجويان خويش نمىنهى، و آنان را كه در تو افراط و تجاوز مىكند، از خود دور نمىكنى.
﴿6﴾
وَ يَا مَنْ يَجْتَبِي صَغِيرَ مَا يُتْحَفُ بِهِ ، وَ يَشْكُرُ يَسِيرَ مَا يُعْمَلُ لَهُ .
(6) اى كه هر اطاعت كوچكى را مىپذيرى و هر كردار ناچيزى را پاداش مىدهى.
﴿7﴾
وَ يَا مَنْ يَشْكُرُ عَلَى الْقَلِيلِ وَ يُجَازِي بِالْجَلِيلِ
(7) اى آنكه حتى اعمال كوچك را مىپذيرى و پاداش مىبخشى.
﴿8﴾
وَ يَا مَنْ يَدْنُو إِلَى مَنْ دَنَا مِنْهُ .
(8) اى كه به آنكس كه به تو نزديك شود، تو به او نزديكتر شوى.
﴿9﴾
وَ يَا مَنْ يَدْعُو إِلَى نَفْسِهِ مَنْ أَدْبَرَ عَنْهُ .
(9) اى كه عاصى و سركش از فرمان خويش را به سوى خود مىخوانى.
﴿10﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُغَيِّرُ النِّعْمَةَ ، وَ لَا يُبَادِرُ بِالنَّقِمَةِ .
(10) اى كه نعمت خويش ديگرگون نكنى، و در كيفر گناهكار نشتابى.
﴿11﴾
وَ يَا مَنْ يُثْمِرُ الْحَسَنَةَ حَتَّى يُنْمِيَهَا ، وَ يَتَجَاوَزُ عَنِ السَّيِّئَةِ حَتَّى يُعَفِّيَهَا .
(11) اى كه نيكى را به ثمر مىرسانى تا بر سود آن بيفزائى، و از بدى مىگذرى تا كه پنهانش سازى.
﴿12﴾
انْصَرَفَتِ الآْمَالُ دُونَ مَدَى كَرَمِكَ بِالْحَاجَاتِ ، وَ امْتَلَأَتْ بِفَيْضِ جُودِكَ أَوْعِيَةُ الطَّلِبَاتِ ، وَ تَفَسَّخَتْ دُونَ بُلُوغِ نَعْتِكَ الصِّفَاتُ ، فَلَكَ الْعُلُوُّ الْأَعْلَى فَوْقَ كُلِّ عَالٍ ، وَ الْجَلَالُ الْأَمْجَدُ فَوْقَ كُلِّ جَلَالٍ .
(12) حكمت آموزا، آمال و آرزوهايمان پيش از آنكه به پايان بىانتهاى خود رسند، اجابت شدند. جام نياز ما از جوشش جويبار بخششت لبريز شد. اى كه انديشه از وصف تو ناتوان گردد. زيرا كه تو فرازى، و جلال تو برتر از هر عظمت و جلالى است.
﴿13﴾
كُلُّ جَلِيلٍ عِنْدَكَ صَغِيرٌ ، وَ كُلُّ شَرِيفٍ فِي جَنْبِ شَرَفِكَ حَقِيرٌ ، خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَيْرِكَ ، وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِ لَّا لَكَ ، وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلَّا بِكَ ، وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلَّا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَكَ
(13) جليل و جبارا، هر بزرگى در برابر تو كوچك، و هر شريف و گرانقدرى در برابر تو خوار و بىقدر باشد.
بخشنده و مهربانا، آنانكه رو به سوى غير تو آوردند، مايوس و نوميد شدند، و كسانيكه از غير تو سود خواستند، زيان ديدند. آنانكه رو به درگاه غير تو آوردند، روسياه شدند، و نيازمندانى كه جز از تو فضل و نياز طلبيدند، گرفتار قحطى و سختى و بدبختى شدند.
﴿14﴾
بَابُكَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِينَ ، وَ جُودُكَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِينَ ، وَ إِغَاثَتُكَ قَرِيبَةٌ مِنَ الْمُسْتَغِيثِينَ .
(14) قدير و قدوسا، در احسان تو به روى نيازمندان باز، و بخشش و كرمت در حق نيازخواهان رواست.
يكتا و بىشريكا، تو به فرياد مظلوم و محروم مىرسى،
﴿15﴾
لَا يَخِيبُ مِنْكَ الآْمِلُونَ ، وَ لَا يَيْأَسُ مِنْ عَطَائِكَ الْمُتَعَرِّضُونَ ، وَ لَا يَشْقَى بِنَقِمَتِكَ الْمُسْتَغْفِرُونَ .
(15) و اميدواران، هرگز از تو نوميد نشوند و حاجتمندان را مايوس نگردانى، و آمرزشطلبان را نگونبخت و افسرده نسازى.
﴿16﴾
رِزْقُكَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاكَ ، وَ حِلْمُكَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاكَ ، عَادَتُكَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِيئِينَ ، وَ سُنَّتُكَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِينَ حَتَّى لَقَدْ غَرَّتْهُمْ أَنَاتُكَ عَنِ الرُّجُوعِ ، وَ صَدَّهُمْ إِمْهَالُكَ عَنِ النُّزُوعِ .
(16) خلاق و رزاقا، خوان نعمت بىانتهاى تو حتى در برابر عاصيان و كافران گسترده، و شكيبائيت در انتقام از آنانكه از فرمان تو روى برتافته، بر آنان هميشه رسيده است. رسم و راه تو در حق بدكاران، پيوسته احسان نمودن، و آئين و روش تو در حق متجاوزان از رحمتت، لطف و مهربانى كردن است.
رحيم و رحمانا، مهلت و فرصتى كه به بدكاران دادى تا «توبه» كنند و به تو بازآيند، آنان را به غرور و فريب كشاند، و شكيبائيت در كيفر آنان، موجب تداوم گناهشان شد.
﴿17﴾
وَ إِنَّمَا تَأَنَّيْتَ بِهِمْ لِيَفِيؤُوا إِلَى أَمْرِكَ ، وَ أَمْهَلْتَهُمْ ثِقَةً بِدَوَامِ مُلْكِكَ ، فَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ السَّعَادَةِ خَتَمْتَ لَهُ بِهَا ، وَ مَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الشَّقَاوَةِ خَذَلْتَهُ لَهَا .
(17) حال آنكه آنان غافل از فرصت و مهلت و بازگشت به سوى تو هستند.
عدالت پرورا، اگر در كيفر كافران و عاصيان شكيب آوردى، بدان سبب بود كه بر اقتدار و جاودانگى خويش اعتماد و اطمينان داشتهاى. از اينرو، سزاوار سعادت را در پايان، جزاى نيك بخشيدى، و شايسته نكبت و ذلت را سرانجام ذليل و خوار كردى.
﴿18﴾
كُلُّهُمْ صَائِرُونَ ، إِلَى حُكْمِكَ ، وَ اُمُورُهُمْ آئِلَةٌ إِلَى أَمْرِكَ ، لَمْ يَهِنْ عَلَى طُولِ مُدَّتِهِمْ سُلْطَانُكَ ، وَ لَمْ يَدْحَضْ لِتَرْكِ مُعَاجَلَتِهِمْ بُرْهَانُكَ .
(18) نيكان و بدان هميشه به فرمان تو بازگردند، و كارشان به امر تو چنين و چنان شود. فرصت و مهلتى كه به آنان دادهاى، هرگز دليل سستى قدرت تو نيست، و شكيبائى در كيفرشان دليل تو را بر كيفر آنان باطل نسازد.
﴿19﴾
حُجَّتُكَ قَائِمَةٌ لَا تُدْحَضُ ، وَ سُلْطَانُكَ ثَابِتٌ لَا يَزُولُ ، فَالْوَيْلُ الدَّائِمُ لِمَنْ جَنَحَ عَنْكَ ، وَ الْخَيْبَةُ الْخَاذِلَةُ لِمَنْ خَابَ مِنْكَ ، وَ الشَّقَاءُ الْأَشْقَى لِمَنِ اغْتَرَّ بِكَ .
(19) گواه تو بر آنان پايدار، و پادشاهيت جاودانه است و نابودى نپذيرد. پس عذاب جاودان تو بر آن كسى است كه روى از تو برتابد، و خوار و شرمسار كسى است كه از تو نوميد و مايوس شود. نگونبختترين بخت برگشتگان آنكس است كه به احسان تو مغرور شود، و در عصيان بر تو بىپروائى كند.
﴿20﴾
مَا أَكْثَرَ تَصَرُّفَهُ فِي عَذَابِكَ ، وَ مَا أَطْوَلَ تَرَدُّدَهُ فِي عِقَابِكَ ، وَ مَا أَبْعَدَ غَايَتَهُ مِنَ الْفَرَجِ ، وَ مَا أَقْنَطَهُ مِنْ سُهُولَةِ الَْمخْرَجِ عَدْلًا مِنْ قَضَائِكَ لَا تَجُورُ فِيهِ ، وَ إِنْصَافاً مِنْ حُكْمِكَ لَا تَحِيفُ عَلَيْهِ .
(20) چنين بخت برگشتهاى، چه بسيار به زجر و شكنجه بازآيد، و چه روزگار كيفر ديدنش از تو بس دراز باشد. غمش را پايانى و رهائى يافتنش را سرانجامى نيست. تو از روى عدل خويش در حق آنان داورى كنى، و هرگز بر آنان ستمى نكنى. فرمانت از روى انصاف است و ظلمى به كسى روا نمىدارى.
﴿21﴾
فَقَدْ ظَاهَرْتَ الْحُجَجَ ، وَ أَبْلَيْتَ الْأَعْذَارَ ، وَ قَدْ تَقَدَّمْتَ بِالْوَعِيدِ ، وَ تَلَطَّفْتَ فِي التَّرْغِيبِ ، وَ ضَرَبْتَ الْأَمْثَالَ ، وَ أَطَلْتَ الْإِمْهَالَ ، وَ أَخَّرْتَ وَ أَنْتَ مُسْتَطِيعٌ لِلمُعَاجَلَةِ ، وَ تَأَنَّيْتَ وَ أَنْتَ مَلِيءٌ بِالْمُبَادَرَةِ
(21) غفور و غفارا، بىگمان كه تو دلائل خويش عيان ساختهاى، و بيم از عذاب اعلام فرمودهاى، و در تشويق و ترغيب، راه لطف و مهربانى در پيش گرفتهاى. براى ما مثالها آوردهاى و داستانها بيان داشتهاى، و مهلت و فرصت را طولانى كردهاى و كيفر را به تاخير انداختهاى. حال آنكه، تو بر شتاب عذاب قادرى، اما چنان نكنى و البته كه تو در هر كار نيرومند و توانائى.
﴿22﴾
لَمْ تَكُنْ أَنَاتُكَ عَجْزاً ، وَ لَا إِمْهَالُكَ وَهْناً ، وَ لَا إِمْسَاكُكَ غَفْلَةً ، وَ لَا انْتِظَارُكَ مُدَارَاةً ، بَلْ لِتَكُونَ حُجَّتُكَ أَبْلَغَ ، وَ كَرَمُكَ أَكْمَلَ ، وَ إِحْسَانُكَ أَوْفَى ، وَ نِعْمَتُكَ أَتَمَّ ، كُلُّ ذَلِكَ كَانَ وَ لَمْ تَزَلْ ، وَ هُوَ كَائِنٌ وَ لَا تَزَالُ .
(22) معز و منعما، اگر در كار عذاب درنگ و شكيب آوردى، هرگز از روى ضعف و سستى نباشد، و اگر به ما مهلت و فرصت دادهاى، هرگز از روى ناتوانى نيست.
مهلت تو از بىخبرى، و تاخير تو به دليل لطف تو نيست. بلكه هر دو به اين دليل است تا حجت و نعمت و كرمت بر ما تمام شود. و تمام اينها از پيش بوده و حال هست، و آينده نيز خواهد بود.
﴿23﴾
حُجَّتُكَ أَجَلُّ مِنْ أَنْ تُوصَفَ بِكُلِّهَا ، وَ مَجْدُكَ أَرْفَعُ مِنْ أَنْ يُحَدَّ بِكُنْهِهِ ، وَ نِعْمَتُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَى بِأَسْرِهَا ، وَ إِحْسَانُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُشْكَرَ عَلَى أَقَلِّهِ
(23) كريم و برترا، دليل تو برتر از آنست كه جملگى وصف و توصيف شود. و مجد و بزرگواريت بالاتر از آنست كه به نقطه انتها و پايانى رسد. نعمت تو افزونتر از آنست كه يك يك همه در شماره آيد، و نيكى تو بيشتر از آنست كه حتى مقدار كمى از آنرا سپاس گوئيم.
﴿24﴾
وَ قَدْ قَصَّرَ بِيَ السُّكُوتُ عَنْ تَحْمِيدِكَ ، وَ فَهَّهَنِيَ الْإِمْسَاكُ عَنْ تَمْجِيدِكَ ، وَ قُصَارَايَ الْإِقْرَارُ بِالْحُسُورِ ، لَا رَغْبَةً يَا إِلَهِي بَلْ عَجْزاً .
(24) قدير و قدوسا، از ناتوانى و خردى خودم در عظمت حمد تو ديگر سكوت اختيار كردهام، و از ضعف و سستى خود در بزرگ داشتن تو درمانده گرديدهام. اوج و غايت سعى و كوشش من اينست كه به درماندگى خويش در برابر تو اعتراف كنم. اين اعتراف نه از سر بىميلى و دورى از شكر و سپاس از تو است، بلكه بر اثر عجز و ناتوانى و ضعف و سستى من باشد.
﴿25﴾
فَهَا أَنَا ذَا أَؤُمُّكَ بِالْوِفَادَةِ ، وَ أَسْأَلُكَ حُسْنَ الرِّفَادَةِ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ اسْمَعْ نَجْوَايَ ، وَ اسْتَجِبْ دُعَائِي ، وَ لَا تَخْتِمْ يَوْمِي بِخَيْبَتِي ، وَ لَا تَجْبَهْنِي بِالرَّدِّ فِي مَسْأَلَتِي ، وَ أَكْرِمْ مِنْ عِنْدِكَ مُنْصَرَفِي ، وَ تُرِيدُ مُنْقَلَبِي ، إِنَّكَ غَيْرُ ضَائِقٍ بِمَا تُرِيدُ ، وَ لَا عَاجِزٍ عَمَّا تُسْأَلُ ، وَ أَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ .
(25) عابد نوازا، اينك اين منم كه عزم و قصد آستان تو دارم و عطاى نيكو از تو مىخواهم.
الهى، درود تو بر «محمد» و خاندان او باد.
اى داناى هر راز و بر هر خبر آگاه. اينك تو رازم بشنو، و حاجتم بپذير، و روزم را با ياس و نوميدى به شب نرسان و چون نياز به تو آورم، دست رد بر سينه نيازمند من مگذار، و آنگاه كه به سوى تو مىآيم مرا عزيز خويش بدار. زيرا تو در آنچه خواهى به تنگى و سختى نيفتى، و از اداى آنچه از تو خواهند، عاجز نشوى، زيرا كه تو بر هر چيز بس توانائى.
قادرا، ما را هيچ تحولى در كار و هيچ قدرتى در نياز نباشد، مگر به يارى خداى برتر و بزرگ.