وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي يَوْمِ الْفِطْرِ إِذَا انْصَرَفَ مِنْ صَلَاتِهِ قَامَ قَائِماً ثُمَّ اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ ، وَ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ ، فَقَالَ
دعاء روز عيد فطر بعد از نماز عيد و روزهاى جمعه
﴿1﴾
يَا مَنْ يَرْحَمُ مَنْ لَا يَرْحَمُهُ الْعِبَادُ
(1) اى پروردگارى كه رحم مىكنى كسى را كه بندگانت به او رحم نمىكنند
﴿2﴾
وَ يَا مَنْ يَقْبَلُ مَنْ لَا تَقْبَلُهُ الْبِلَادُ
(2) اى خداى مهربانى كه مىپذيرى كسانى را كه هيچ شهر و بلدى آنان را نمىپذيرند
﴿3﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَحْتَقِرُ أَهْلَ الْحَاجَةِ إِلَيْهِ
(3) اى كسى كه اهل حاجت را در پيشگاه خود خوار نمىدارى
﴿4﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُخَيِّبُ الْمُلِحِّينَ عَلَيْهِ .
(4) و آنان كه مبالغه و پافشارى در عرض حاجت و طلب مسئلت دارند نااميد و محروم نمىفرمائى
﴿5﴾
وَ يَا مَنْ لَا يَجْبَهُ بِالرَّدِّ أَهْلَ الدَّالَّةِ عَلَيْهِ
(5) اى كسى كه دست رد بر سينهى ارباب حوائج نمىگذارى و هر كسى به دربار تو آيد موفق و هدف دار برمىگردد
﴿6﴾
وَ يَا مَنْ يَجْتَبِي صَغِيرَ مَا يُتْحَفُ بِهِ ، وَ يَشْكُرُ يَسِيرَ مَا يُعْمَلُ لَهُ .
(6) اى كسى كه تحفه كم و ناچيز را مىپذيرى و شكر قليل را كثير مىشمارى (هم سليمان كه تحفه قبول نمايد)
﴿7﴾
وَ يَا مَنْ يَشْكُرُ عَلَى الْقَلِيلِ وَ يُجَازِي بِالْجَلِيلِ
(7) اى كسى كه طاعت قليل را ثوابى كثير مىدهى و مكافات مىكنى به جزاى نيكوى نعيم و جنت
﴿8﴾
وَ يَا مَنْ يَدْنُو إِلَى مَنْ دَنَا مِنْهُ .
(8) اى آن كه هر كسى به طاعت و عبادت تو نزديك شود به رحمت تو نزديك گشته
﴿9﴾
وَ يَا مَنْ يَدْعُو إِلَى نَفْسِهِ مَنْ أَدْبَرَ عَنْهُ .
(9) و هر كسى به غفلت برگشت به مغفرت و آمرزش نزديك است
﴿10﴾
وَ يَا مَنْ لَا يُغَيِّرُ النِّعْمَةَ ، وَ لَا يُبَادِرُ بِالنَّقِمَةِ .
(10) اى خداوندى كه نعمت خود را بر بندگان به كينه و عقاب تغيير نمىدهى و به نقمت برنمىگردانى
﴿11﴾
وَ يَا مَنْ يُثْمِرُ الْحَسَنَةَ حَتَّى يُنْمِيَهَا ، وَ يَتَجَاوَزُ عَنِ السَّيِّئَةِ حَتَّى يُعَفِّيَهَا .
(11) اى آن كه درخت نيكوئى و شجرهى طيبه را به ميوه رسانى تا نموكند و شاخ برگ بگستراند و از بدى و زشتى درگذرى تا آن كه محو و نيست گردد.
﴿12﴾
انْصَرَفَتِ الآْمَالُ دُونَ مَدَى كَرَمِكَ بِالْحَاجَاتِ ، وَ امْتَلَأَتْ بِفَيْضِ جُودِكَ أَوْعِيَةُ الطَّلِبَاتِ ، وَ تَفَسَّخَتْ دُونَ بُلُوغِ نَعْتِكَ الصِّفَاتُ ، فَلَكَ الْعُلُوُّ الْأَعْلَى فَوْقَ كُلِّ عَالٍ ، وَ الْجَلَالُ الْأَمْجَدُ فَوْقَ كُلِّ جَلَالٍ .
(12) پروردگارا آرزوها به كرم تو بازگشت دارد و قضاى حاجت بندگان فقط از تو برآيد. ظروف الفاظ و مطالب به فيض واسعهى تو لبريز گرديد و كشكولهائى گدائى بندگان پر شد و ديگر گنجايش ندارد و صافين قبل از بيان وصفت ناتوان گشتند و رشتهى كلامشان از هم گسيخت آنها وصف تو را ندارند و انديشهى آنها به اوج جلال و عظمت تو نرسد رتبه و مقام تو جائى است كه بلندى به آن حد نمىرسد و بزرگى تو به اندازهايست كه بزرگى ديگر در مرز كبريائى تو يافت نمىشود. تو بالاتر از هر كسى و با مجد و عظمتتر از همه چيز هستى،
﴿13﴾
كُلُّ جَلِيلٍ عِنْدَكَ صَغِيرٌ ، وَ كُلُّ شَرِيفٍ فِي جَنْبِ شَرَفِكَ حَقِيرٌ ، خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَيْرِكَ ، وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِ لَّا لَكَ ، وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلَّا بِكَ ، وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلَّا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَكَ
(13) هر بزرگى در پيشگاه تو حقير و ناچيز است و هر شريفى در پيشگاه تو حقير و پست است.
پروردگارا نوميد شدند كسانى كه بر در غير تو رفتند و بار اميد در كوى ديگرى گشودند، زيان كردند آنان كه جز تو را شناختند و ديگرى را برگزيدند ضايع و ملامت زده شدند كسانى كه به آمال و آرزو به غير راه تو رفتند، در سختى و تنگدستى افتادند كسانى كه غير از تو فضل و فراخى خواستند.
﴿14﴾
بَابُكَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِينَ ، وَ جُودُكَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِينَ ، وَ إِغَاثَتُكَ قَرِيبَةٌ مِنَ الْمُسْتَغِيثِينَ .
(14) پروردگارا درهاى رحمت تو بر ارباب حوائج و طالبين و راغبين گشوده است و بخشش و عطاى تو براى سائلين مباح و آماده است. فريادرس و دادخواهى تو به فريادخواهان نزديك است
﴿15﴾
لَا يَخِيبُ مِنْكَ الآْمِلُونَ ، وَ لَا يَيْأَسُ مِنْ عَطَائِكَ الْمُتَعَرِّضُونَ ، وَ لَا يَشْقَى بِنَقِمَتِكَ الْمُسْتَغْفِرُونَ .
(15) و اميدواران از رحمت تو نااميد نمىشوند
﴿16﴾
رِزْقُكَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاكَ ، وَ حِلْمُكَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاكَ ، عَادَتُكَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِيئِينَ ، وَ سُنَّتُكَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِينَ حَتَّى لَقَدْ غَرَّتْهُمْ أَنَاتُكَ عَنِ الرُّجُوعِ ، وَ صَدَّهُمْ إِمْهَالُكَ عَنِ النُّزُوعِ .
(16) خوان نعمت تو بر همه گسترده است و روزى و رزق تو براى عاصيان فراخ است چه جاى مطيعان، و حلم تو بر دشمنان جارى است چه جاى دوستان.
اى كريمى كه از خزانه غيب
گبر و ترسا وظيفه خور دارى
دوستان را كجا كنى محروم
تو كه با دشمنان نظر دارى
پروردگارا عادت تو احسان با بدكاران است و منت تو مداراى با متعديان است تا آنجا مدارا مىكنى كه دشمنانت از بازگشت به تو غافل مىشوند، آنقدر مهلت مىدهى كه از معصيت فرسوده مىگردند تا به حال نزع برسند.
﴿17﴾
وَ إِنَّمَا تَأَنَّيْتَ بِهِمْ لِيَفِيؤُوا إِلَى أَمْرِكَ ، وَ أَمْهَلْتَهُمْ ثِقَةً بِدَوَامِ مُلْكِكَ ، فَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ السَّعَادَةِ خَتَمْتَ لَهُ بِهَا ، وَ مَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الشَّقَاوَةِ خَذَلْتَهُ لَهَا .
(17) خداوندا اين مداراى لطف جز از بردبارى تو نيست شايد آنها خود متنبه شوند و بازگشت به سوى تو كنند امهال و مداراى تو از روى اعتماد به بقاى سلطنت و قدرت تو است همواره با هر كسى كه اهل نيكبختى و سعادت بود، حساب او را با عمل نيكويش خاتمه دادى و سعادتمند ساختى و هر كه اهل شقاوت و بدعملى بود او را به شقاوت و بىتوفيقى فرو گذاشتى و يارى نكردى.
﴿18﴾
كُلُّهُمْ صَائِرُونَ ، إِلَى حُكْمِكَ ، وَ اُمُورُهُمْ آئِلَةٌ إِلَى أَمْرِكَ ، لَمْ يَهِنْ عَلَى طُولِ مُدَّتِهِمْ سُلْطَانُكَ ، وَ لَمْ يَدْحَضْ لِتَرْكِ مُعَاجَلَتِهِمْ بُرْهَانُكَ .
(18) خداوندا همهى اين بندگان خواه اهل سعادت يا شقاوت بازگشتشان به سوى تو خواهد بود و ناگزير فرمان تو را اطاعت خواهند كرد، خدايا سلطنت و پادشاهى تو به امهال و مداراى طولانى عاصيان ضعيف و سست نشود
﴿19﴾
حُجَّتُكَ قَائِمَةٌ لَا تُدْحَضُ ، وَ سُلْطَانُكَ ثَابِتٌ لَا يَزُولُ ، فَالْوَيْلُ الدَّائِمُ لِمَنْ جَنَحَ عَنْكَ ، وَ الْخَيْبَةُ الْخَاذِلَةُ لِمَنْ خَابَ مِنْكَ ، وَ الشَّقَاءُ الْأَشْقَى لِمَنِ اغْتَرَّ بِكَ .
(19) و بر آنها، حجت و دليل تو چنان استوار است كه تزلزل و انقلاب در آن راه ندارد و سلطنت و پادشاهى تو چنان ثابت است كه زايل نخواهد شد، پس هلاك دائم و عذاب براى آن كسى است كه عدول از اطاعت تو كرد و نوميد از مراحم تو گشت بدبخت كسى است كه فريفته گردد و عصيان ورزد و غافل از عذاب نهائى تو باشد،
﴿20﴾
مَا أَكْثَرَ تَصَرُّفَهُ فِي عَذَابِكَ ، وَ مَا أَطْوَلَ تَرَدُّدَهُ فِي عِقَابِكَ ، وَ مَا أَبْعَدَ غَايَتَهُ مِنَ الْفَرَجِ ، وَ مَا أَقْنَطَهُ مِنْ سُهُولَةِ الَْمخْرَجِ عَدْلًا مِنْ قَضَائِكَ لَا تَجُورُ فِيهِ ، وَ إِنْصَافاً مِنْ حُكْمِكَ لَا تَحِيفُ عَلَيْهِ .
(20) چه زود عصيان ورزند و مستحق عذاب شوند، و عقاب و عذاب تو بر آنها دور و دراز است به مهلتى كه به آنها مىدهى و به مدارائى كه با آنها مىكنى، اما چه عاقبت دور و خطرناكى دارد و چه مشكل است كه از محنت عذاب بيرون روند، اين حكم و عذاب درباره اشقيا، عدل است. تو در مقدرات بندگانت جور نمىكنى و در فرامين خود انصاف را از دست نمىدهى
﴿21﴾
فَقَدْ ظَاهَرْتَ الْحُجَجَ ، وَ أَبْلَيْتَ الْأَعْذَارَ ، وَ قَدْ تَقَدَّمْتَ بِالْوَعِيدِ ، وَ تَلَطَّفْتَ فِي التَّرْغِيبِ ، وَ ضَرَبْتَ الْأَمْثَالَ ، وَ أَطَلْتَ الْإِمْهَالَ ، وَ أَخَّرْتَ وَ أَنْتَ مُسْتَطِيعٌ لِلمُعَاجَلَةِ ، وَ تَأَنَّيْتَ وَ أَنْتَ مَلِيءٌ بِالْمُبَادَرَةِ
(21) زيرا تو حجتها نمودى و عذرها خواستى كه ديگر عصيان نورزند و گناه نكنند و بهانه به ميان نياورند و بيشتر اشقياء را وعيد و تهديد نمودى و ترغيب آوردى و در كتاب عزيز خود بر زبان انبياء و اوصياء و اولياء مهلت و درازى مداراى خود را بيان فرمودى و در مواخذه تاخير كردى و حال آن كه قادر به تعجيل انتقام بودى.
خدايا تو رفق و مدارا كردى در حالى كه مىتوانستى مهلت ندهى و در عذاب شتاب كنى.
﴿22﴾
لَمْ تَكُنْ أَنَاتُكَ عَجْزاً ، وَ لَا إِمْهَالُكَ وَهْناً ، وَ لَا إِمْسَاكُكَ غَفْلَةً ، وَ لَا انْتِظَارُكَ مُدَارَاةً ، بَلْ لِتَكُونَ حُجَّتُكَ أَبْلَغَ ، وَ كَرَمُكَ أَكْمَلَ ، وَ إِحْسَانُكَ أَوْفَى ، وَ نِعْمَتُكَ أَتَمَّ ، كُلُّ ذَلِكَ كَانَ وَ لَمْ تَزَلْ ، وَ هُوَ كَائِنٌ وَ لَا تَزَالُ .
(22) خدايا حلم و بردبارى تو از روى عجز و ناتوانى نبود و از روى ضعف و سستى نبوده و از روى غفلت نبوده بلكه مداراى تو از روى رحمت و لطف بوده است، بلكه اين حلم و امهال براى آن بوده كه حجت تو بر خلق تمام شود و كرم تو بالغتر و كاملتر و نيكوتر و وافىتر و نعمت تو تمامتر بر بندگان شود، همه اينها بود و هميشه بوده است و اكنون نيز هست و هميشه خواهد بود
﴿23﴾
حُجَّتُكَ أَجَلُّ مِنْ أَنْ تُوصَفَ بِكُلِّهَا ، وَ مَجْدُكَ أَرْفَعُ مِنْ أَنْ يُحَدَّ بِكُنْهِهِ ، وَ نِعْمَتُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَى بِأَسْرِهَا ، وَ إِحْسَانُكَ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُشْكَرَ عَلَى أَقَلِّهِ
(23) حجت تو مهلتى است و فرصتى بالاتر از آن كه وصف شود و مجد و عظمت تو رفيعتر از آن است كه محدود شود و به كنه آن بتوان پى برد نعمتهاى تو بيشتر از آن است كه شماره شود و نيكوئى و احسان تو بيشتر است از آن كه شكرگزارى شود،
﴿24﴾
وَ قَدْ قَصَّرَ بِيَ السُّكُوتُ عَنْ تَحْمِيدِكَ ، وَ فَهَّهَنِيَ الْإِمْسَاكُ عَنْ تَمْجِيدِكَ ، وَ قُصَارَايَ الْإِقْرَارُ بِالْحُسُورِ ، لَا رَغْبَةً يَا إِلَهِي بَلْ عَجْزاً .
(24) سكوت ما از سپاسگزارى تو گرچه تقصير است ولى از فرط انبساط نعمت تو است كه انگشت تحير به دندان گرفتهايم و در حمد و سپاس تو سخت درماندهايم نهايت اقرار من به عجز و واماندگى خويشتن است نه از روى ناسپاسى،
﴿25﴾
فَهَا أَنَا ذَا أَؤُمُّكَ بِالْوِفَادَةِ ، وَ أَسْأَلُكَ حُسْنَ الرِّفَادَةِ ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ اسْمَعْ نَجْوَايَ ، وَ اسْتَجِبْ دُعَائِي ، وَ لَا تَخْتِمْ يَوْمِي بِخَيْبَتِي ، وَ لَا تَجْبَهْنِي بِالرَّدِّ فِي مَسْأَلَتِي ، وَ أَكْرِمْ مِنْ عِنْدِكَ مُنْصَرَفِي ، وَ تُرِيدُ مُنْقَلَبِي ، إِنَّكَ غَيْرُ ضَائِقٍ بِمَا تُرِيدُ ، وَ لَا عَاجِزٍ عَمَّا تُسْأَلُ ، وَ أَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ .
(25) پروردگارا قصد آن دارم كه به آستان تو آيم و عطاى نيكو از تو مىخواهم.
خداوندا رحمت فرست بر محمد و آل او و راز مرا بشنو و اجابت فرما نياز مرا و روز مرا به نااميدى به آخر مرسان دست رد بر پيشانى من مگذار و درخواست مرا مستجاب فرما كه با اكرام از دربار تو بازگردم و باز توفيق ده كه به دربار تو بيايم. خدايا تو تنگدست نيستى و هر چه بخواهى مىتوانى انجام دهى و عاجز از مسئول بندگان نيستى تو بر هر چيز قادرى و قدرت و توانائى جز به ياورى تو بر احدى نيست، هيچ حول و قوهاى بالاتر و برتر از حول و قوهى تو نيست، زيرا تو صاحب عظمت و جلال و جبروتى.
اى خداوند قديم و لايزال
اى كريم و ذاالعطاء و ذوالجلال
اى لطيف جرم بخش و عيب پوش
اى ز عشقت عاشقان اندر خروش
عارفان را شش جهت سوى تو است
عرش و فرش رهروان كوى تو است
اى وراى عقل و دانش ذات تو
صد هزاران همچو يوسف مات تو
اى ز پيدائى نهان از هر نظر
وى ز تو بينائى نور و بصر
اى خداوند رحيم و ذوالكريم
اى پديد آرنده خلق از عدم
گر نكردى قدرت خود آشكار
پيه را با نور بينائى چه كار
امتزاج نور و ظلمت كار توست
وين صنايع آيت و آثار توست
در رهت پير خرد حيران و دنگ
پاى عقل از درك ذاتت گشته لنگ
عقل اول ما عرفنا چون بگفت
حرفهاى ما سپس ژاژ است و مفت
آن كه جبريلش ثنا خوانى كند
از جلالت دم ز حيرانى زند
آن كه دارد در دو عالم سرورى
پيش خورشيد رخت شد مشترى
بندگانت جمله در سوز و گداز
عاشقانت جان فشان و پاكباز
اى نهان از چشم و اندر دل پديد
انت اقرب ليك من حبل الوريد
طوطى