انديشه در اسلام، ص: 334
|
بعد كه مصعب سر و سردار شد |
دست كش او سر مختار شد |
|
|
نك، سر مصعب به تقاضای كار |
تا چه كند با تو ديگر روزگار. |
|
وقتی انسان با نگاه عقل به عالم نگاه می كند، همه چيز را پند می بيند. آری:
زمانه پندی آزادوار داد مرا زمانه را چو نكو بنگری همه پند است. «1»
تفكر در وجود خويش
يكی ديگر از سفارشات قرآن كريم تفكر در وجود خويشتن است:
«وَ فِي الْأَرْضِ آياتٌ لِلْمُوقِنِينَ* وَ فِي أَنْفُسِكُمْ أَ فَلا تُبْصِرُونَ». «2»
در زمين برای اهل يقين نشانه هايی بر توحيد، ربوبيت و قدرت خداست. و نيز در وجود شما نشانه هايی است. آيا نمی بينيد؟
بخش مهمی از كتاب توحيد مفضل مربوط به وجود انسان است كه امام صادق، عليه السلام، مفضل را به تفكر در خلقت انسان دعوت می كند.
گذر عمر و ناتوانی ما در نگهداشتن زمان درس بزرگ ديگری است كه می توان از تفكر در وجود خود گرفت. حافظ می گويد:
|
بنشين بر لب جوی و گذر عمر ببين |
كاين اشارت ز جهان گذران ما را بس. |
|
با هيچ وسيله ای جلوی گذر عمر را نمی توان گرفت. جلوی ريختن مو، ضعيف شدن چشم، تحليل رفتن نيروی بازو و كم قوت شدن زانو را نمی توان گرفت. مانع خراب شدن معده و كند شدن كار كليه ها نمی توان شد و در نهايت، پيری را نمی توان به تعويق انداخت و جلوی ملك الموت را گرفت. پس، تا فرصتی هست بايد قدر ايام حيات را دانست:
|
جوانی گفت با پيری دل آگاه |
كه خم گشتی چه می جويی در اين راه؟ |
|
|
جوابش گفت پير خوش تكلم |
كه ايام جوانی كرده ام گم. «3» |
|
اما آيا اين سخن جوانان را وادار به تعقل می كند؟
______________________________ (1). از رودكی است. در بعضی نسخه ها آمده: زمانه چون نگری سر به سر همه پند است.
(2). ذاريات، 20 و 21.
(3). نظامی گنجوی. يا اين سخن مرحوم شهريار: جوانی شمع ره كردم كه جويم زندگانی را/ نجستم زندگانی را و گم كردم جوانی را/ كنون با بار پيری آرزومندم كه بر گردم/ به دنبال جوانی كوره راه زندگانی را.
