انديشه در اسلام، ص: 292

آسانی عبور می كنی و در آن سو به آغوش رحمت خدا می رسی، ولی اگر اين ها را نداشته باشی، غرق شدنت قطعی و مسلّم است.

بصيرت از ديدگاه قرآن

قرآن كريم بحث بسيار مهم و ريشه داری را درباره بصير وأعمی مطرح فرموده است. برای أهل حقيقت نيز ثابت و يقينی است كه آن چه در ظاهر انسان می گذرد، در باطن او هم می گذرد. اميرالمؤمنين، عليه السلام، می فرمايد:

همان طور كه جسم انسان بيمار می شود، باطن انسان هم بيمار می شود. «1»

يعنی همان طور كه انسان از چشم ظاهر برخوردار است، از چشم باطن هم برخوردار است. پس، همان طور كه ممكن است يك نفر كور باشد و اشيا را در ظاهر نبيند، ممكن است باطن يك نفر هم كور باشد و حقايق را نبيند. مايه های ديد باطن به همه انسان ها داده شده و علاج كوری باطن امكان پذير است كه شاهد آن توبه واقعی تائبان عالم است. آری، افرادی كه جدای از حق می زيستند و به حق فكر نمی كردند و گوش آن ها به تعبير قرآن، دچار بيماری «وقر» و سنگين بود، با توبه به راه حق برگشتند و بيماری های باطنی شان درمان پذيرفت. «2»

سيزده سال تمام، پيامبر اسلام، صلی الله عليه وآله، حكيمانه ترين و زيباترين حرف ها را زدند، ولی بعضی گويی كر بودند و آن گونه كه بايد صدای ايشان را نمی شنيدند.

حكايت نجات حر بن يزيد بر اثر بصيرت

حرّ بن يزيد رياحی كسی است كه با فكر كردن به حق برگشت، چرا كه گوينده ای در لشكر عمر سعد نبود كه حق را بگويد. خود او هم در سپاه امام نبود تا صدای حق را بشنود. پس، او تنها با كمك عقل توانست به

______________________________
(1). نهج البلاغه، حكمت 388: «ألا وإن من البلاء الفاقه. وأشد من الفاقه مرض البدن. وأشد من مرض البدن مرض القلب. ألا وإن من النعم سعه المال، وأفضل من سعه المال صحه البدن، وأفضل من صحه البدن تقوی القلب».

(2). انعام، 25: «وَ مِنْهُمْ مَنْ يَسْتَمِعُ إِلَيْكَ وَ جَعَلْنا عَلی قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَنْ يَفْقَهُوهُ وَ فِي آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِنْ يَرَوْا كُلَّ آيَةٍ لا يُؤْمِنُوا بِها حَتَّی إِذا جاؤُكَ يُجادِلُونَكَ يَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هذا إِلَّا أَساطِيرُ الْأَوَّلِينَ»؛ نيز اسراء، 46: «وَ جَعَلْنا عَلی قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَنْ يَفْقَهُوهُ وَ فِي آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِذا ذَكَرْتَ رَبَّكَ فِي الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلی أَدْبارِهِمْ نُفُوراً»؛ كهف، 57: «وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآياتِ رَبِّهِ فَأَعْرَضَ عَنْها وَ نَسِيَ ما قَدَّمَتْ يَداهُ إِنَّا جَعَلْنا عَلی قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَنْ يَفْقَهُوهُ وَ فِي آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِنْ تَدْعُهُمْ إِلَی الْهُدی فَلَنْ يَهْتَدُوا إِذاً أَبَداً»؛ لقمان، 7: «وَ إِذا تُتْلی عَلَيْهِ آياتُنا وَلَّی مُسْتَكْبِراً كَأَنْ لَمْ يَسْمَعْها كَأَنَّ فِي أُذُنَيْهِ وَقْراً فَبَشِّرْهُ بِعَذابٍ أَلِيمٍ».