انديشه در اسلام، ص: 136

بردارند، در عالم بعد عذر آنان پذيرفته نخواهد شد. قرآن از اين گروه چنين گلايه می كند:

«أَ وَ لَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنْفُسِهِمْ ما خَلَقَ اللَّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما إِلَّا بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّی وَ إِنَّ كَثِيراً مِنَ النَّاسِ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ لَكافِرُونَ». «1»

آيا در [خلوت ] درون خود نينديشيده اند؟ [كه ] خدا آسمان ها. و زمين و آن چه را ميان آن هاست، جز به حق و راستی و برای مدتی معين نيافريده است؛ و همانا بسياری از مردم به ديدار [قيامت و محاسبه اعمال به وسيله ] پروردگارشان كافرند.

آيا برای يافتن حقيقت فكر نمی كنيد؟ پس عقل در وجود شما برای چيست؟ شما، در شبانه روز، حاضر نيستيد يك لحظه چشمانتان را ببنديد و در تاريكی وارد شويد، زيرا از تاريكی زجر می كشيد؛ حاضر نيستيد گوشتان را يك شبانه روز ببنديد تا چيزی نشنويد؛ حاضر نيستيد خود را در اتاقی حبس كنيد و بگوييد در را از بيرون قفل كنند و بروند؛ حاضر نيستيد آب و نان نخوريد؛ پس چطور حاضر می شويد عقل، يعنی عالی ترين عضو وجود خود را، يك عمر تعطيل كنيد؟ از اين رو، بايد به اندازه ای كه ساير اعضا و جوارح خود را به كار می گيريد، اين كارگاه با عظمت هستی را نيز، كه قدرت انعكاس همه حقايق را در خود دارد، به كار بگيريد.

عوامل به كارگيری عقل

برای به كار گرفتن عقل، بايد وقت از دست رفته خود را از بسياری چيزها و بسياری از افراد پس بگيريم؛ بايد رابطه مان را با خيلی از اشخاص قطع كنيم؛ نبايد خيلی جاها برويم؛ نبايد سر بسياری از چهارراه ها بايستيم؛ نبايد به خيلی از مغازه ها برويم؛ و حداكثر هفته ای يك يا دو بار پای تلويزيون بنشينيم؛ چون اگر بخواهيم سفر فكری داشته

______________________________
(1) پی نوشت

. روم، 8.