ترجمه نهج البلاغه، ص: 21

و پهلوانان را به خاك می انداخت، و با شمشير خون چكان از كارزار باز می گشت، و با اين وصف او زاهدترين زاهدان و برگزيده ابدال و اولياء خداست. اين از فضائل شگفت انگيز و خصائص ظريف آن حضرت است كه با آن اضداد را در وجودش جمع كرده، و صفات پراكنده را الفت و پيوند داده است؛ و بسيار شده است كه درباره اين واقعيت با برادران سخن گويم، و تعجب آنان را برانگيزم، كه در حقيقت جای عبرت و مقام فكرت است.

و بسا كه در اين كتاب لفظی كه به دو صورت يا بيشتر روايت شده ديده می شود، عذرم در اين زمينه اين است كه در روايات مربوط به فرمايشات حضرت، اختلاف شديدی وجود دارد، بسا اتفاق افتاده كه كلامی از حضرت عليه السلام در روايتی آمده و به همان صورت در اينجا نقل شده، پس از آن در روايتی به شكل ديگر ديده شد، يا به علت اينكه در روايت دوم لفظ يا جمله مفصل تر بيان شده، يا به سبب آنكه عبارت آن از عبارتی كه در روايت اول آمده نيكوتر و زيباتر است، بنابر اين اقتضا داشت كه آن سخن دوباره بيان شود تا هم تأييدی بر سخن انتخاب شده گذشته باشد، و هم بر حفظ بهترين سخنان آن جناب غيرت ورزيده، نگذارم چيزی از آن ناگفته بماند.

و گاهی در دو جای مختلف سخنی از امام عليه السلام انتخاب شده آن هم نه از باب عمد بلكه به خاطر طولانی شدن زمان از روی سهو و نسيان بوده، با اين همه ادعای احاطه به تمام سخنان امام عليه السلام را به نحوی كه هيچ سخنی از دست نرفته باشد ندارم، بلكه بعيد نمی دانم كه آنچه را به دست نياورده ام بيش از آن باشد كه به دست آورده ام، و سخنانی كه من آگاهی به آن دارم كمتر از آن باشد كه در اختيارم نيست، با اين همه مرا وظيفه ای جز تلاش و كوشش برای جمع آوری اين سخنان نيست، و بر خداوند است كه راه را به رويم باز كند، و در اين زمينه مرا هدايت نمايد ان شاءاللَّه.