ترجمه نهج البلاغه، ص: 399

و عقلِ از دست رفته را به تو باز می گرداند. از برابر داشتن خود با عظمت حق، و از تشبّه خود با جبروت خداوند برحذر باش، كه حضرت او هر گردنكشی را خوار، و هر متكبری را بی ارزش و پست می كند.

خدا و مردم را از جانب خود و خواص از خاندانت و كسانی از رعيتت كه به او علاقه داری انصاف ده، كه اگر انصاف ندهی ستم كرده ای، و هر كه به بندگان خدا ستم كند خداوند به جای بندگان ستمديده خصم او می باشد، و هر كه خداوند خصم او باشد عذرش را باطل كند، و شخص ستمكار محارب با خداست تا وقتی كه از ستم دست بردارد و توبه كند. چيزی در تغيير نعمت خدا، و سرعت دادن به عقوبت او، قوی تر از ستمكاری نيست، كه خداوند شنوای دعای ستمديدگان، و در كمين ستمكاران است.

بايد محبوبترين امور نزد تو ميانه ترينش در حق، و همگانی ترينش در عدالت، و جامع ترينش در خشنودی رعيت باشد، چرا كه خشم عمومْ خشنودی خواص را بی نتيجه می كند، و خشم خواص در برابر عموم بی اثر است. و به وقت آسانی و رفاه احدی از رعيّت بر والی پرخرج تر، و زمان مشكلات كم ياری تر، و هنگام انصاف ناخشنودتر، و در خواهش و خواسته با اصرارتر، و زمان بخشش كم سپاس تر، و وقت منعِ از عطا دير عذرتر، و در حوادث روزگار بی صبرتر از خواص نيست. همانا ستون دين، و جمعيّت مسلمانان، و مهياشدگان برای جنگ با دشمن توده مردمند، پس بايد توجه و ميل تو به آنان باشد.

بايد دورترين رعيّت تو از حريم تو، و در شدّت كينه تو نسبت به او كسی باشد كه در حق مردم عيبجوتر است، زيرا در مردم عيوبی هست كه والی در پوشاندن آن عيوب از همه سزاوارتر است، پس در رابطه با عيوبی كه از مردم بر تو پنهان است كنجكاوی مكن، چرا كه فقط در آنچه از عيوب مردم نزد تو معلوم است وظيفه اصلاح داری، و نسبت به آنچه از عيوب رعيّت بر تو پنهان است خداوند داوری می كند. پس تا