ارزش ها و لغزشهای نفس، ص: 145
پيامبران و امامان و عالمان واقعی شيعه، عقل را پخته می كند.
حكايت ميرزا تقی خان اميركبير
«1»______________________________ (1)- اميركبير: ميرزا محمدتقی خان (ح 1222- 1268 ق) فرزند كربلايی محمد قربان، يكی از نامدارترين رجال ترقی خواه ايران در دوره اخير و صدر اعظم ناصرالدين شاه قاجار.
پدرش از مردم هزاوه فراهان و نخست آشپز و در اواخر عمر ناظر و ريش سفيد ميرزا عيسی قائم مقام معروف به ميرزا بزرگ بود. امير در دستگاه قائم مقام پرورش يافت و در اوايل جوانی منشی و محرم راز ميرزا بزرگ گرديد. پس از چندی به معرفی قائم مقام بزرگ، امير به خدمت محمد خان زنگنه، اميرنظام، درآمد و لقب وزير نظام يافت.
با مرگ محمد شاه (6 شوال 1264 ق) ميرزا تقی خان وزير نظام، ناصرالدين ميرزا وليعهد را در تبريز بر تخت نشاند و به سرعت مقدمات انتقال او را به پايتخت فراهم ساخت. ناصرالدين شاه در ميانه راه ميرزا تقی خان را به امير نظام و در ورود به تهران او را به اميركبير و اتابك اعظمی ملقب ساخت و وزارت خويش را به او داد. (22 ذيقعده 1264 ق).
اميركبير در مدتی كوتاه دستگاه فروپاشيده دولت را كه نتيجه بی كفايتی محمدشاه و وزيرش حاج ميرزا آغاسی بود، سامان بخشيد و فتنه مدعيان قدرت از جمله شورش بابيان را فرونشاند. وی در مدت سه سال و سه ماهی كه سمت صدر اعظمی ايران را داشت دست به اصلاحات اجتماعی و سياسی عميقی زد، وضع آشفته نظام را سامان داد و به تأسيس نيروی بحريه پرداخت، دست قدرتهای بيگانه را از دخالت در امور داخلی ايران كوتاه كرد، القاب و عناوين مفتخوران را برداشت. سفر اميركبير به روسيه و عثمانی و آشنايی او با پيشرفت های كشورهای اروپايی، انگيزه او را در ساختن كارخانه ها، ترجمه كتب اروپايی، تأسيس مدرسه دارالفنون، اعزام محصل به اروپا و داير كردن روزنامه وقايع اتفاقيه در پايتخت گرديد. با آغاز اقدمات اصلاحی اميركبير، بلافاصله سفارت انگليس، مهد عليا مادر شاه، ميرزا ابوالقاسم امام جمعه تهران و آقاخان نوری مدعی صدارت در سرنگون ساختن او متحد گرديدند.
ناصرالدين شاه كه تا مدتی در برابر تحريكات و القاآت دشمنان امير در ايستاد، سرانجام تسليم آنان گرديد و در جمعه 20 محرم وی را از وزارت برداشت، اما مقام امارت نظام را همچنان به عهده او گذاشت.
ناصرالدين شاه اندكی بعد امير را به كاشان تبعيد كرد ولی در آنجا نيز دشمنانش وی را راحت نگذاشته با گرفتن فرمان قتل او از پادشاه در 18 ربيع الاول در حمام فين كاشان به قتلش آوردند و سرانجام كارزار تاريك دشمنان اميركبير به زيان او و ايران پايان گرفت.
امير را پس از قتل در كاشان به خاك سپردند، اما چند ماه بعد عزت الدوله بقايای پيكرش را به كربلا انتقال داد و در جوار مرقد امام حسين عليه السلام مدفون ساخت. (معارف و معاريف، دايرة المعارف جامع اسلامی: 2/ 531- 533)
