ارزش ها و لغزشهای نفس، ص: 272

«إنَّ لِلّهِ عَلی الناسِ حُجَّتَين: حُجَّةٌ ظاهِرةٌ وحُجَّةٌ باطِنَةٌ ...» «1» خداوند دو حجّت برای مردم قرار داده است، حجت ظاهری و حجت باطنی، اگر حجّت ظاهری كه انبيا هستند و حجّت باطنی كه عقل انسان است با يكديگر پيوند بخورند انسان همانند يوسف رشد می كند و در اين مملكت، اين يوسف، بر تخت عزيزی مصر وجود می نشيند. يعقوب، راحيل و يازده برادر، با همه وجود، به سوی او حركت و تعظيم می كنند و از انحراف های قبلی خود، در برابر اين يوسف، عذرخواهی می كنند:

«يا أَيُّهَا الْعَزِيزُ مَسَّنا وَ أَهْلَنَا الضُّرُّ» «2»

به يوسف درون می گويند: به ما صدقه بده. صدقه عقل هم ايمان و معرفت و انگيزه مثبت دادن به قلب است. قلب هم اين ها را به صورت اعمال حسنه، به اين يازده برادر می رساند و همه از سر سفره يوسف تغذيه می كنند.

اسير شهوت

اما اگر از اين منابع بريده شوند، ميدان دار اين زندگی شهوت می شود. يوسف وجود را به چاه می اندازند. حال آيا اين يوسف های به چاه افتاده، به كاروان توبه ماه رمضان، محرّم يا ايّام فاطميه و دوستان خوبی برمی خورند؟ همه يوسف ها به كاروان خوب برنمی خورند. ممكن است كاروانی بيايد و رد شود و اين چاه، آن قدر عميق باشد كه طناب اين كاروان ها به عمق آن نرسد. آيا ريسمانی قوی تر و

______________________________
(1)- الكافي: 1/ 16، حديث 12؛ «عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ قَالَ قَالَ لِي أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ ع ....

يَا هِشَامُ إِنَّ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حُجَّتَيْنِ حُجَّةً ظَاهِرَةً وَ حُجَّةً بَاطِنَةً فَأَمَّا الظَّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَ الْأَنْبِيَاءُ وَ الْأَئِمَّةُ عليه السلام وَ أَمَّا الْبَاطِنَةُ فَالْعُقُولُ يَا هِشَامُ إِنَّ الْعَاقِلَ الَّذِي لَايَشْغَلُ الْحَلَالُ شُكْرَهُ وَ لَايَغْلِبُ الْحَرَامُ صَبْرَهُ ....»

(2)- يوسف (12): 88؛ «عزيزا! از سختی [قحطی و خشكسالی ] به ما و خانواده ما گزند و آسيب رسيده.»