ارزش ها و لغزشهای نفس، ص: 92

می كند كه هيچ يك از آن ها هنگام ولادت انسان، فعليت ندارد، بلكه در مسير حيات و رفتارهای خانوادگی و فراز و نشيب زندگی، اين آثار پيدا می شوند. داستان آن، از زمان حضرت آدم عليه السلام مطرح بوده است و بعد هم به دايره علم كشيده شده است.

در اسلام به اين نفس، توجه بسيار شده است. در اروپا هم از قرن هجدهم ميلادی، موضوع علم روان شناسی و روان كاوی قرار گرفته است و امروزه از رشته های علمی سطح بالای جهان است.

قرآن و روايات، درباره نفس و آثار آن، انصافاً سنگ تمام گذاشته و كامل ترين رهنمودها را دارند. قرآن مجيد در روان كاوی درباره نفس انسانی، يك روان كاوی كامل و جامع دارد كه مربيان و عالمان و اساتيد، اگر بر اساس روان كاوی قرآن مجيد، از ابتدا با كودكان رفتار كنند، می توانند ابعاد باطنی آنان را تا اندازه ای جهت بدهند.

روايات «1» هم در اين باره سخن گفته اند و گوشه ای را خالی نگذاشته اند.

______________________________
(1)- بحار الأنوار: 72/ 67، باب 45، حديث 23؛ عوالي اللآلي: 1/ 246، حديث 1؛ «رُوِيَ فِي بَعْضِ الْأَخْبَارِ أَنَّهُ دَخَلَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله عليه و آله رَجُلٌ اسْمُهُ مُجَاشِعٌ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ كَيْفَ الطَّرِيقُ إِلَی مَعْرِفَةِ الْحَقِّ فَقَالَ صلی الله عليه و آله مَعْرِفَةُ النَّفْسِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَكَيْفَ الطَّرِيقُ إِلَی مُوَافَقَةِ الْحَقِّ قَالَ مُخَالَفَةُ النَّفْسِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَكَيْفَ الطَّرِيقُ إِلَی رِضَا الْحَقِّ قَالَ سَخَطُ النَّفْسِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَكَيْفَ الطَّرِيقُ إِلَی وَصْلِ الْحَقِّ قَالَ هَجْرُ النَّفْسِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَكَيْفَ الطَّرِيقُ إِلَی طَاعَةِ الْحَقِّ قَالَ عِصْيَانُ النَّفْسِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَكَيْفَ الطَّرِيقُ إِلَی ذِكْرِ الْحَقِّ قَالَ نِسْيَانُ النَّفْسِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَكَيْفَ الطَّرِيقُ إِلَی قُرْبِ الْحَقِّ قَالَ التَّبَاعُدُ مِنَ النَّفْسِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَكَيْفَ الطَّرِيقُ إِلَی أُنْسِ الْحَقِّ قَالَ الْوَحْشَةُ مِنَ النَّفْسِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَكَيْفَ الطَّرِيقُ إِلَی ذَلِكَ قَالَ الِاسْتِعَانَةُ بِالْحَقِّ عَلَی النَّفْسِ.»