ترجمه نهج البلاغه، ص: 67

به مردمی گرفتار شده ام كه دستورم را پيروی نمی كنند و و دعوتم را پاسخ نمی گويند. ای بی ريشه ها، برای ياری حق به انتظار چه هستيد؟ آيا دينی نيست كه شما را متحد كند؟ غيرتی نداريد كه خشم شما را به حركت درآورد؟ فرياد زنان در بين شما می ايستم، و با صدای بلند از شما ياری می خواهم، سخنم را گوش نمی دهيد، و فرمانم را نمی بريد تا وقتی كه بدی عاقبت امور آشكار شود. انتقام خونی را به وسيله شما نمی توان گرفت، و به توسط شما امكان رسيدن به مقصودی نيست. شما را به ياری برادرانتان خواندم ولی همانند شتر بيمار و خسته فرياد كرديد، و همچون شتر لاغر زخمديده از حركت سنگينی نموديد، آن گاه از شما لشگری اندك و مضطرب و ناتوان به سوی من آمد «گويی به سوی مرگ رانده می شوند و صحنه مرگ را به چشم خود می نگرند».

می گويم: «متذائب» به معنی «مضطرب» است، و اين معنا از گفتار عرب گرفته شده كه می گويند: «تَذاءَ بَتِ الرّيحُ» يعنی باد مضطرب وزيد.

و به اين خاطر گرگ را «ذِئب» می گويند كه وقت راه رفتن مضطرب است.

40 از سخنان آن حضرت است

زمانی كه شنيد خوارج نهروان می گويند

: لاحُكْمُ الّا لِلِّهِ، فرمود:

گفتار حقّی است كه باطل به آن اراده شده. آری حكمی نيست مگر برای خدا، ولی اينان می گويند: زمامداری مخصوص خداست. در حالی كه برای مردم حاكمی لازم است چه نيكوكار و چه بدكار، كه مؤمن در عرصه حكومت او به راه حقّش ادامه دهد، و كافر بهره مند از زندگی گردد، و خدا هم روزگار مؤمن و كافر را