ارزش ها و لغزشهای نفس، ص: 96

ما بگوييد. كسی كه مجتهد است، قرآن را خوب می فهمد، اما قرآن تنها همان مقدار كه مجتهد می فهمد، نيست. قرآن همان مقدار نيست كه يك فيلسوف، مانند علّامه طباطبايی «1» يا يك عارف كم نظير، مانند سيد حيدر آملی «2» در قرن هفتم، كه تفسير

____________________________________________________________
(1)- شرح حال ايشان در كتاب تواضع و آثار آن، جلسه اول آمده است.

(2)- شرح حال فقهاء و حكماء، رضااستادی: 10- 16؛ «آية الله سيد حيدر آملی در سال 719 يا 720 ه. ق در شهر آمل به دنيا آمد.

نام او حيدر و لقب او ركن الدين و نسب او به هيجده واسطه به امام چهارم حضرت زين العابدين عليه السلام می رسد.

دوران تحصيل: از حدود ده سالگی در آمل شروع به تحصيل نمود و پس از چندی با سفر به خراسان و استرآباد و اصفهان از اساتيد آن شهرها بهره برد و اين دوران بيست سال طول كشيد كه خود گويد: از سالهای كودكی تا حدود سی سالگی به تحصيل علوم ظاهری از منقول و معقول به طريقه شيعه و اجداد معصومين خود مشغول بودم و پس از تكميل تحصيل از اصفهان به آمل بازگشتم.

پس از بازگشت به آمل شايد به خاطر اينكه علاوه بر سيادت و بزرگی خاندانش، به مراتب علمی بالايی دست يافته بود مورد عنايت خاص حاكم آنجا قرار گرفت. به جاه و مقام و مال فراوانی رسيد اما پس از گذشت اندك زمانی به همه آن ماديّات پشت، و روی سوی اللّه تبارك و تعالی كرده و به قصد زيارت بيت المقدس با ظاهری فقيرانه از آمل خارج و از راه قزوين و ری به اصفهان رفت.

سال 751 تا پايان عمر يعنی سال 787 يا قدری بيشتر در نجف و حله و بغداد بوده كه احتمالًا توقف در نجف و استفاضه از فيوضات علوی بيش از توقف در جاهای ديگر بوده است.

اساتيد و مشايخ او: علامه سيد حيدر آملی در طول بيش از سی سال تحصيل در حوزه های مختلف و مصاحبت با اهل معرفت، اساتيد و مشايخ فراوانی داشت اما ما فقط چند نفر آنها را می شناسيم:

1- محمد بن الحسن فرزند علّامه حلّی و معروف به فخر المحققين (771- 682) دارای آثار فراوان از جمله: ايضاح الفوائد فی حلّ مشكلات القواعد كه شرح قواعد الاحكام پدرش علامه حلّی است.

2- نصير الدين كاشی حلّی متوفای 755 (نه 735 كه در برخی نوشته ها سبق قلم شده است) وی در كاشان متولد شده و در حلّه ساكن بوده و در نجف به خاك سپرده شده است.

3- شيخ نورالدين طهرانی (تيرانی)، سيد حيدر در اصفهان در مدت كوتاهی از او استفاده معنوی و اجازه ای مكتوب نيز از او دريافت كرده است.

تأليفات: در سال 781 يعنی در شصت و دو سالگی می خواسته نگارش شرح فصول خود را آغاز كند در مقدمه آن شرح می نويسد در اين مدّت طولانی سی ساله (كه از آمل بيرون آمده و در نجف و حلّه و ... بوده ام) حدود چهل كتاب و رساله به عربی و فارسی نوشته ام و تعدادی از آنها را به ترتيب تاريخ تأليف ياد می كند.

و نيز در جلد اول تفسيرش به نام المحيط الاعظم فی تأويل كتاب الله العزيز المحكم كه در سال 777 مشغول نوشتن آن بوده گويد: بر اكثر كتاب هايی كه نزديك به بيست (يا بيست و چهار) كتاب است پرداختم و اين نگارش در مدت بيست و چهار سال انجام شد بنابراين بخشی از تأليفات ايشان حاشيه و شرح بر كتابهای ديگران و بخشی از آنها تأليف مستقل بوده است و اين بيست و چهار سال از 753 تا 777 يعنی سال آغاز تأليف تفسير المحيط الاعظم می باشد و مقصود از سی سال كه در آغاز شرح فصول گفته است تأليفات من در اين سی سال انجام شده، سال 751 كه سال ورود به نجف اشرف است تا سال 781 يعنی سال آغاز تأليف شرح فصوص می باشد.