ارزش ها و لغزشهای نفس، ص: 94

حكايت دريای بی انتها

مرحوم آيت اللَّه العظمی حكيم «1» كتابی دارند به نام حقايق الاصول، كه دو جلد

______________________________
(1)- حكيم، آية اللّه سيد محسن (1306- 1390 ق) فرزند سيد مهدی از علمای مشهور و از مراجع تقليد شيعه در عراق.

حكيم در خانواده ای اصيل و روحانی در نجف اشرف متولد شد. پدرش مرجع تقليد شيعيان بنت جُبيل لبنان بود. در 7 سالگی پدرش از دنيا رفت و از همان سال قرائت قرآن و سپس صرف و نحو و علوم عربی را شروع كرد. تربيت علمی او به عهده برادر بزرگترش سيد محمود حكيم قرار گرفته بود. مقدمات را تا «قوانين» نزد برادر خواند و در ادامه در محضر عالمان بزرگی مانند آخوند ملا كاظم خراسانی، آقا ضياء عراقی، ميرزا حسين نائينی و سيد محمود سعيد حبوبی و امثالهم حاضر شود و زانوی شاگردی بر زمين زد.

در جريان قيام و مبارزه آزادی خواهانه علماء دين از جمله سيد محمد سعيد حبوبی (1322 ق) در كنار استاد خويش قرار گرفت و او را ياری داد. در 1333 ق متوجه امر تدريس شد و در 1350 ق برای اولين بار به جبل عامل مسافرت نمود و تا 1351 ق آنجا ماند و برای دومين بار در 1353 ق به آنجا مسافرت نمود. پس از وفات سيد ابوالحسن اصفهانی، مرجع تقليد كثيری از شيعيان گرديد و پس از وفات مرحوم بروجردی مرجعيت او قوت بيشتری گرفت.

حكيم در زندگی خويش توجه زيادی به بينوايان و يتيمان داشت و از همراهی با سران حكومت پرهيز كرد و در هدايت مردم برای مقابله با ظلم و ستم حكام جور نقش بسزايی داشت. سرانجام در ربيع الاوول 1390 ق (1348 ش) به علت بيماری سرطان، به جوار حق تعالی شتافت. در تشييع جنازه كم نظير او جمع زيادی از شيعيان شركت كردند و او را در نجف اشرف در كنار كتابخانه ای كه خود بنا كرده بود، دفن نمودند.

حكيم تأليفاتی دارد كه معروفترين آنها مستمسك العروة الوثقی است كه تعليق بر عروة الوثقی شيخ كاظم يزدی است؛ نهج الفقاهه، تعليق بر مكاسب شيخ انصاری؛ حقائق الاصول، تعليق بر كفاية الاصول آخوند خراسان؛ دليل الناسك، تعليق بر مناسك شيخ انصاری؛ منهاج الصالحين، رساله علميه اوست؛ منهاج الناسكين در اعمال حج؛ تعليقه بر ملحقات عروه (خطی)؛ تعليقه بر مهمات التبصرة (خطی). دائرة المعارف تشيّع: 6/ 476- 477.