ارزش ها و لغزشهای نفس، ص: 120
در او تجلی می كند و آثار ماندگار و هميشگی را از خود بروز می دهد. «1»
______________________________ (1)- أطيب البيان في تفسير القرآن: 1/ 114- 115؛ «خداوند برای هدايت و ايصال بنعم باقيه اخروی دو دستگاه قرار داده يكی دستگاه هدايت تكوينی و يكی دستگاه هدايت تشريعی، هدايت تكوينی عبارت از اعطاء عقل است كه مميّز خير و شرّ و نفع و ضرر و سعادت و شقاوت و سود و زيان و حسن و قبح است و در حقيقت رسول و پيغمبر باطن ميباشد و هدايت تشريعی عبارت از ارسال رسل و انزال كتب و جعل احكام است كه خداوند انسان را بوسيله آنها بجميع منافع دنيوی و اخروی دلالت ميكند و از مضارّنشأتين او را آگاه ميسازد، و اگر انسان بهدايت آنان مهتدی گرديد و قابليّت وصول بنعم اخروی را كه عبارت از تكميل نفس و تحصيل معارف و ملكات فاضله و اخلاق پسنديده است واجد شد البته بسعادت دنيا و آخرت و فيوضات غير متناهی حق نائل خواهد شد.
و از اين جهت اطلاق هادی بر عقل می شود زيرا انسان را بخير و شر دلالت می كند و بر رسول و امام و عالم نيز می شود چون بسعادت و رستگاری نشأتين راهنمايی می نمايند ولی در حقيقت هادی ذات مقدّس حقتعالی است و اينها وسائل و اسبابی است كه برای هدايت بشر قرار داده است و هدايت يا ارائه طريق و ارشاد است كه شأن داعيان الی اللَّه ميباشد و يا ايصال و رسانيدن بغايت و مقصود است كه بواسطه تاييدات و توفيقات و مزيد عنايات حضرت باری نسبت ببندگان تحقّق مييابد و چون انسان در هيچ امری استقلال كامل ندارد و آن بآن محتاج بامداد و اعانت حق است، بايد دائما و قدم بقدم تسديد و توفيق حق تبارك و تعالی شامل حال او شود و او را ياری و مدد فرمايد تا صراط مستقيم و راه سعادت خود را طی نمايد و بمنزل مقصود و غايت مطلوب برسد و از اين بيان واضح می شود كه بنده دائما بايد طلب هدايت از درگاه حضرت احديّت نمايد.»
در كتاب شريف كافی از امام كاظم عليه السلام نقل شده: الكافي: 1/ 16، حديث 12؛ «ابُو عَبْدِ اللَّهِ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ قَالَ قَالَ لِي أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ عليه السلام...
يَا هِشَامُ إِنَّ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حُجَّتَيْنِ حُجَّةً ظَاهِرَةً وَ حُجَّةً بَاطِنَةً فَأَمَّا الظَّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَ الْأَنْبِيَاءُ وَ الْأَئِمَّةُ عليه السلام وَ أَمَّا الْبَاطِنَةُ فَالْعُقُولُ يَا هِشَامُ إِنَّ الْعَاقِلَ الَّذِي لَايَشْغَلُ الْحَلَالُ شُكْرَهُ وَ لَايَغْلِبُ الْحَرَامُ صَبْرَهُ ....»
