حديث عقل و نفس آدمی درآيينه قرآن، ص: 161

رابطه فهم و قلب

در قرآن مجيد، كلمه قلب اغلب با كلمه فقه همراه است. [2] از جمله در اين آيه شريفه:

«و ذرأنا لجهنم كثيرا من الجن و الانس لهم قلوب لا يفقهون بها ...». [3]

و مسلما بسياری از جنّيان و آدميان را برای دوزخ آفريده ايم، زيرا آنان را دل هايی است كه به وسيله آن معارف الهی را در نمی يابند ....

منظور از اين قلب همان چشم باطن است كه پيغمبر اسلام از آن به چشم قلب تعبير می كند؛ يعنی چشم فهم. از همين جاست كه راه انسان از همه حيوانات جدا می شود و انسان هدف خلقت، حكمت خلقت، صاحب خلقت، و ريشه حوادث گذشته و آينده را می فهمد و نگرش درستی درباره خودش و هستی پيدا می كند. [4]

واقعا نمی دانم چند بار به ما گفته اند بفهم. اگر به تعداد انبياء و اولياء الهی حساب كنيم، بيش از صدها هزار بار می شود. همين تاكيد نشان می دهد كه زمينه فهميدن تنها در ما وجود دارد. در غير اين صورت، ميليون ها حيوان زنده در كنار ما هست كه كسی به آن ها درباره فهم چيزی نمی گويد، چون زمينه اش را ندارند. [5] خداوند به گاو چشمی داده كه علف را از سنگ تشخيص می دهد و می بيند آن يكی سفت است و خوردنی نيست. شامه ای نيز داده كه يونجه را بو می كشد و می فهمد خوردنی است. درك حيوان از يونجه در همين حد است، اما اگر به انسان بگويند يونجه را بفهم، يك كتاب بزرگ برای شناساندن يك عنصر عالم به نام يونجه می نويسد؛ اين كه خاك چه فعل و انفعالاتی در رشد يونجه دارد، آب و باد و خورشيد چه نقشی دارند، سبزينه يونجه چيست، ساقه آن چه ويتامين هايی دارد، چرا در يك سال هفت بار رشد می كند، در اين گياه چه خاصيتی است كه با اين رنگ سبز سيری كه