حديث عقل و نفس آدمی درآيينه قرآن، ص: 384

«أفلا ينظرون إلی الابل كيف خلقت، و إلی السماء كيف رفعت. و إلی الجبال كيف ينصبت». [5]

آيا به تأمل به شتر نمی نگرند كه چگونه آفريده شده؟ و به آسمان كه چگونه برافراشته شده؟ و به كوه ها كه چگونه در جای خود نصب شده اند؟

پروردگار می گويد دقت در خلقت شتر عينكی است كه با آن می توانيد مرا ببنيد و به وجودم پی ببريد، وگرنه می خواهيد بگوييد چه كسی شتر را ساخته؟ اگر بگوييد شتر ساخت انسان است، اين انسان شترساز كيست كه كسی او را نمی شناسد؟ و اگر بگوييد ساخت شتر نر و ماده قبل از خودش است، اين سوال پيش می آيد كه آن نر و ماده ساخت چه كسی است؟ لاجرم، بايد برويد تا به شتر نر و ماده اول برسيد. آن وقت می خواهيد خلقت آن ها را به كه منسوب كنيد: به خاك، به هوا، به آب، يا به آتش؟

تامل در خلقت شتر عينك يافتن و ديدن خدا هست، ولی توحيد نيست. علم باللّه است. حال اين سوال طرح می شود كه پس توحيد چيست؟

عقيده و شريعت: دو ركن توحيد

توحيدی كه قرآن مجيد از آن سخن می گويد بر دو اصل بنا شده است:

عقيده، و شريعت. هر دو كلمه نيز با الفاظ مشابه ديگر [6] در قرآن و روايات آمده اند.

امام عقيده؛ مايه اوليه عقيده فطرت است كه در باطن گذارده شده است و راه پيداكردن آن يا خواندن درس توحيد است يا شنيدن درس توحيد.

اهل توحيدشدن مهم است نه پيداكردن علم باللّه. از راه تامل در مورچه و ماهی و شتر می شود علم باللّه پيدا كرد، ولی راه يافتن توحيد