حديث عقل و نفس آدمی درآيينه قرآن، ص: 42
خدمات باارزش ديگر می شود، به طوری كه همواره با نيتی پاك و صاف در راه جلب رضايت پروردگار عالم گام برمی دارد و كارش به ايثار، كه برتر از انفاق است، می رسد؛ يعنی در حال شدت نياز؛ ديگران را بر خود مقدم می دارد.
اگر انسان حس های باطن مثل عقل، وجدان، حالات بسيار باارزش قلب و نفس را به كار نگيرد و فقط از حس های ظاهر استفاده كند، رابطه اش با زندگی به رابطه ای حيوانی بدل می شود؛ درحالی كه اگر از اين حس ها بهره برداری كند، حس های ظاهری هم به استخدام آن ها در خواهند آمد و انسان را به اوج آزادی و حريّت (به معنای واقعی كلمه) خواهند رساند. ازاين رو، كسی كه حس باطنش بيدار است حتی وقتی با حس ظاهر به عالم نگاه می كند چنين می بيند:
|
برگ درختان سبز در نظر هوشيار |
هر ورقش دفتری است معرفت كردگار [1] |
|
يعنی برگ درختان نيز برای او نردبانی برای رسيدن به توحيد و شناخت پروردگار و به دست آوردن كرامت و ادب می شود.
اما اگر انسان با حس های باطن خود رابطه نداشته باشد، شهوات و هواهای نفسانی حواس ظاهری او را به كار می گيرند و شروع به ساختمان سازی می كنند، ولی چون ديد انسانی ندارند هرچه می سازند طويله يا ساختمان حيوانی است.
پيروان حس های ظاهری و باطنی در نگاه قرآن
الف. راهيان دوزخ
قرآن كريم درباره اين موضوع آيات جالبی دارد. نخستين آيه ای كه بدان می پردازيم آيه 179 سوره اعراف است:
