حديث عقل و نفس آدمی درآيينه قرآن، ص: 184

داشته باشم يا هر عذابی برای كسی مقرر كنم فقط به خاطر توست.

فعاليت های مختص توست كه انسان را به من می رساند و تعطيلی و اسارت توست كه صاحبش را به دوزخ رهسپار می كند.

انسان وقتی از عقل جدا شود و در پی شهوات [3] برود عقلش تعطيل می شود و از او همان «مابقی» می ماند كه ساير حيوانات هم دارند و مولانا به آن اشاره می كند:

[4]

پس، اين كه پروردگار و انبياء و اولياء او انسان را به انديشيدن دعوت می كنند دلالت بر اهميت مساله تفكر دارد، زيرا انسان به هر درجه يا كمالی رسيده از راه تفكر صحيح رسيده است. همه انبيای الهی قبل از نبوتشان اهل فكر بوده و طبق فرمايش امام صادق، عليه السلام، عقل آنان در ميان امت هايشان پخته ترين و كامل ترين عقل ها بوده است. [5]

ويژگی های مهم فكر

يكی از ويژگی های مهم فكر اين است كه انسان را قادر به تشخيص حق از باطل می كند؛ يعنی انسان حق را با باطل و باطل را با حق اشتباه نمی گيرد. ويژگی مهم ديگر اين است كه انسان به شكل تفكر خويش است. به عبارت ديگر، انسان همان است كه می انديشد، زيرا انسان به هر چيزی كشش پيدا كند و روحش به هرچه متمايل شود، اين ميل جدی و جهت گيری روح باعث می شود آن چيز جزو شخصيت انسان شود و آن را بسازد. اين موضوع امروزه هم در روان شناسی ثابت شده و هم از ديرباز حكمای الهی و اهل دل آن را طرح كرده اند. برای مثال، وقتی انسان تمايل شديد به مال پيدا می كند، روحش به قلاب مال می افتد و تبديل به قارون می شود. برای همين، نبايد تصور كرد تنها يك قارون در