حديث عقل و نفس آدمی درآيينه قرآن، ص: 268

می شود (اين تعبير از وجود مبارك امير المؤمنين است [4]). اگر قلب انسان به فرعون بدل شود، سرزمين وجود يعنی اعضاء و جوارح نيز، كه تكوينا نمی توانند از آن جدا شوند و راهی جز خواسته های او در پيش بگيرند، به سرزمين عاد و ثمود بدل می شوند. در نتيجه، به فرموده قرآن مجيد سراسر كشور الهی وجود از فساد و فتنه پر می شود و چيزی خالی از فساد و فتنه باقی نمی ماند. نتيجه كار نيز، وقتی اين فساد بر وجود انسان حاكم شود و تداوم پيدا كند، به فرموده قرآن چنين است:

«الم تر كيف فعل ربك بعاد. ارم ذات العماد. التی لم يخلق مثلها فی البلاد. و ثمود الذين جابوا الصخر بالواد. و فرعون ذی الاوتاد [5] الذين طغوا فی البلاد فاكثروا فيها الفساد. فصب عليهم ربك سوط عذاب. إن ربك لبالمرصاد». [6]

آيا ندانسته ای كه پروردگارت با قوم عاد چه كرد؟ با آن شهر ارم كه دارای كاخ های باعظمت و ساختمان های بلند بود و مانندش در شهرها ساخته نشده بود؟ و با قوم ثمود آنان كه در آن وادی برای ساختن بناهای استوار و محكم تخته سنگ ها را می بريدند؟ و فرعون نيرومند كه دارای ميخ های شكنجه بود؟ آنان كه در شهرها طغيان و سركشی كردند و در آن ها فساد و تباهكاری فراوانی به بار آوردند. پس پروردگارت تازيانه عذاب های گوناگون را آنان فرو ريخت. و بی ترديد پروردگارت در كمين است.

مساله اين است كه هيچ كس نمی تواند از حوزه مراقبت خدا دور شده يا از دايره حكومت او خارج گردد. [7] خاصه اين كه خداوند در كمين همه فرعون ها و فرعون صفت هاست و سرانجام تازيانه های عذاب را بر آنان فرو می آورد؛ عذاب هايی كه براساس آيات قرآن و روايات بسيار گوناگون و رنگارنگ (الوان عذاب) [8] و دايره شمول آن ها هم مربوط به دنيا و هم آخرت است.

يكی از اين عذاب ها كه مربوط به دنياست عذاب استيصال [9] است كه هم چنان كه از نامش پيداست فرد در نتيجه آن مستاصل می شود؛ يعنی