چهره ملكوتی يوسف عليه السلام، ص: 29
داده است:
«إِنَّ إِبْراهِيمَ كانَ أُمَّةً» «1»
چرا؟ زيرا او از تجربه های خوب گذشتگان بهره برداری خوبی كرد و نكات منفی آن انسان ها را از خود دفع كرد. ايشان به خاطر آشنايی با هزاران نفر در زمينه نكات با ارزش و يا منفی زندگی آنان، به تنهايی به يك امت تبديل شد.
به خاطر اهميت، عظمت، درس دهی تاريخ و تربيت گری تاريخ، پروردگار عالم بخشی از آيات قرآن را به بيان تاريخ ملت های گذشته اختصاص داده است. «2»
______________________________ (1)- نحل (16): 120؛ «بدون ترديد، ابراهيم [به تنهايی ] يك امت بود.»
(2)- نقش داستان در زندگی انسانها:
با توجه به اينكه قسمت بسيار مهمی از قرآن به صورت سرگذشت اقوام پيشين و داستانهای گذشتگان بيان شده است، اين سؤال برای بعضی پيش می آيد كه چرا يك كتاب تربيتی و انسانساز اينهمه تاريخ و داستان دارد؟
اما توجه به چند نكته علت حقيقی اين موضوع را روشن می سازد:
1- تاريخ آزمايشگاه مسائل گوناگون زندگی بشر است، و آنچه را كه انسان در ذهن خود با دلائل عقلی ترسيم می كند در صفحات تاريخ به صورت عينی باز می يابد، و با توجه به اينكه مطمئن ترين معلومات آن است كه جنبه حسی داشته باشد، نقش تاريخ را در نشان دادن واقعيات زندگی به خوبی می توان درك كرد. انسان با چشم خود در صفحات تاريخ، شكست مرگباری را كه دامن يك قوم و ملت را بر اثر اختلاف و پراكندگی می گيرد می بيند، و همين گونه پيروزی درخشان قوم ديگر را در سايه اتحاد و همبستگی.
امام علی عليه السلام در نهج البلاغه در نامه ای به فرزندش امام مجتبی عليه السلام می فرمايد:
«فرزندم! من هر چند عمر پيشينيان را يك جا نداشته ام، ولی در اعمال آنها نظر افكندم، در اخبارشان انديشه نمودم، و در آثارشان به سير و سياحت پرداختم، آن چنان كه گويی همچون يكی از آنها شدم بلكه گويی من به خاطر آنچه از تجربيات تاريخ آنان دريافته ام با اولين و آخرين آنها عمر كرده ام!»
(نهج البلاغه: نامه 31 به امام حسن مجتبی عليه السلام ..)
2- از اين گذشته تاريخ و داستان جاذبه مخصوصی دارد، و انسان در تمام ادوار عمر خود از سن كودكی تا پيری تحت تاثير اين جاذبه فوق العاده است. و به همين جهت قسمت مهمی از ادبيات جهان، و بخش بزرگی از آثار نويسندگان، را تاريخ و داستان تشكيل می دهد.
3- داستان و تاريخ برای همه كس قابل فهم و درك است، بر خلاف استدلالات عقلی كه همه در آن يكسان نيستند! به همين دليل كتابی كه جنبه عمومی و همگانی دارد و از عرب بيابانی بيسواد نيمه وحشی گرفته تا فيلسوف بزرگ و متفكر همه بايد از آن استفاده كنند، حتما بايد روی تاريخ و داستانها و مثالها تكيه نمايد.
تفسير نمونه: 9/ 303- 307.
