عبرت های روزگار، ص: 237

غم چو آيينه ست پيش مجتهد

كاندر اين ضد می نُمايد روی ضد

بعد ضدِّ رنج آن ضدِّ دگر

رو دهد يعنی گشاد و كرّ و فَر «1» و در حقيقت اين جماعت، رنج و غم را مزرعه ای می دانند كه در آن بوته های زيبای شادی می رويد.

رنج و غم را حق پی آن آفريد

تا بدين ضد خوش دلی آيد پديد «2» و اين معنای توانمندی و قدرت خداوند است، خدايی كه روز سپيد را از دل شب تار و تاريك و سياه، بيرون می كشد.

آنكه زو هر سرو آزادی كند

قادر است ار غصه را شادی كند «3» اين جمع عاقبت بين شنيده و هم باور كرده اند كه بهشت، كه كانون شادی است، در دلِ رنج ها و غم ها نهفته است.

«حُفَّتِ الجَنَّةُ بالمَكارِه»

همچنان كه دوزخ كه بنياد غم و اندوه است در دل شادی های موقت و گذرا و ناپايدار جای گرفته است.

«حُفَّتِ النار بالشَهَوات»

و نيز با چشم حقيقت بين خويش ديده اند كه ابراهيم كه بهشت از او بهشت می شود، در ميانه آتش پر لهيب نمرودی است. و يا، حسين كه بهشتی برتر از آن نيست در قلب لشكريانی سياه كه هر كدام غمی جانكاهند، و تيغی پر سوز،

______________________________
(1) مثنوی معنوی، دفتر سوم، بيت 3762 و 3763.

(2) مثنوی معنوی، دفتر اول، بيت 1130.

(3) مثنوی معنوی، دفتر ششم، بيت 1742.