عبرت های روزگار، ص: 310

عظمت را به «پاداش» داد، «كيفر» را نيز از آن بی نصيب نكرد.

و البته انسان نيز به گونه ای است كه همواره طالب بزرگی و عظمت و بيشتری است، و می خواهد اگر دانه ای از سيب را می كارد، خرمنی از سيب به دست آورد.

و می آورد، ولی همين توقع نيز در خصوص دانه های بی ارزش ديگر نيز بايد داشته باشد. وگرنه خويش را از انصاف و منطق دور ساخته است.

باری كار خاك رويش، تكثير و زيادت است. و هيچ تفاوت نمی كند كه دانه ها چه باشند. و اساساً تفاوت دانه ها تنها برای انسان قابل اهميت است، بنابراين خود نيز بايد در انتخاب صحيح دانه ها بكوشد. و هر دانه ای را به خاك ندهد.

جاودانه

و البته اگر كار خاك، تكثير نبود، زندگی انسان نيز نابسامان می نمود. و دنيا با همه بزرگی كه دارد، عرصه ای پر تنگنا و مشقت ساز می شد.

آری، اگر خاك در برابر هر دانه گندم به جای هفتصد دانه يك دانه پديد می آورد ديگر زمين با تمام وسعتی كه داشت، تنگ و باريك می نمود. و اگر تنها گندم زار می شد باز پاسخگو نبود، چرا كه جمعيت انسان ها بسی انبوه و فراوان است.

همچنين از آنجا كه انسان موجودی ابدی و جاودانه است، و حجم ساعات و آنات و روزهايی كه در پيش دارد بی حد و بی پايان است، از اين رو بايد در برابر هر عمل پاداشی عظيم به چنگ آورد، وگرنه در قبال هر عمل خير اگر يك پاداش، آن هم به همان ميزان، دريافت كند، زندگی و حيات با همه جاودانگی و وسعت بر او جهنمی دردناك خواهد بود.

ولی خداوند انسان را برای بهشت می خواهد. و بهشت، محصول عمل است.

و عمل در طول حيات و زندگی، صورت می پذيرد. و حيات و زندگی هر چند طولانی باشد، در برابر ابديت كه بی منتهاست كوتاه می نمايد، پس چاره