عبرت های روزگار، ص: 242

دانه ای بی مغز می ماند، و البته نهال نخواهد شد، و اميدوار ثمر نيز نمی توان بود.

وز نماز و از زكات و غير آن

ليك يك ذره ندارد ذوق جان

می كند طاعات و افعال سنی

ليك يك ذره ندارد چاشنی

طاعتش نغز است و معنی نغز نی

جوزها بسيار و در وی مغز نی

ذوق بايد تا دهد طاعات بَر

مغز بايد تا دهد دانه شجر

دانه بی مغز كی گردد نهال

صورت بی جان نباشد جز خيال «1» باری اگر در زير جامه طاعت و بندگی، تنِ رعنای اخلاص، صفا، معرفت و آگاهی نباشد به ارزنی نمی ارزد، هر چند انبوه و فراوان باشد.

دلِ آگاه می بايد وگرنه

گدا يك لحظه بی نام خدا نيست «2»

راه اصلاح

حال كه طاعت و بندگی آدمی را كامياب، و معصيت و نافرمانی وی را تلخ كام و ناكام می نمايد، جز راه نخست برگزيدن، صواب و صلاح نمی نمايد. و از همين رو بود كه پيامبران نيز همان شيوه نخست را پيشه كردند.

آن بكن كه هست مختار نبی

آن مكن كه كرد مجنون و صبی «3»

______________________________
(1) مثنوی معنوی، دفتر دوم، بيت 3933 تا 3397.

(2) كليم همدانی، متوفی 1061 يا 1062 هجری.

(3) مثنوی معنوی، دفتر پنجم، بيت 163.