عبرت های روزگار، ص: 275

جمله عالم مُقِر در اختيار «1» حتی حيوانات نيز نسبت به اختيار انسان وقوف و آگاهی دارند.

از اين رو اگر كسی سنگی به سوی سگی پرتاب كند، سگ با سنگ به جنگ برنمی خيزد. زيرا كه می داند: سنگ، كاره ای نيست، و از خود اختياری ندارد. و نيز می داند كه آنكه مختار است پرتاب كننده سنگ است.

همچنين سگ گر بر او سنگی زنی

بر تو آرد حمله گردد مُنْثَنی «2» و يا شتر كه در كينه جويی مَثَل است، اگر چوبی بر تن او بكوبند، كينه چوب را در سينه نمی گيرد.

گر شتربان اشتری را می زند

آن شتر قصد زننده می كند

خشم اشتر نيست با آن چوب او

پس زمختاری شتر بُردَه ست بُو «3»

گوهر اختيار

حال كه گوهر اختيار در كفِ ماست، و می توانيم به هر سو روانه شويم، آيا شايسته است كه به هر سمت رو كنيم؟ هرگز!

وقتی كه كودك بوديد و بر صفحه كاغذ نقش گل می زديد، البته می توانستيد گلبرگ ها و نيز برگ های گل را به هر رنگی كه می خواهيد رنگ كنيد، اما آيا چنين می كرديد؟ آيا برگ ها را سياه می كرديد و گلبرگ ها را خاكستری؟ هرگز! بلكه رنگ هايی برمی گزيديد كه خدا برگزيده است. از اين رو برگ ها سبز می شدند، و گلبرگ ها سرخ.

______________________________
(1) مثنوی معنوی، دفتر پنجم، بيت 3018.

(2) مثنوی معنوی، دفتر پنجم، بيت 3052.

(3) مثنوی معنوی، دفتر پنجم، بيت 3050 و 3051.