عبرت های روزگار، ص: 93

اين صريح كتاب خداست كه می گويد: فرشتگان، هرگز امر خداوند را وا نمی گذارند.

و مهمل نمی نهند. و ترك و تعطيل نمی نمايند.

«لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ» «1» بدين سبب، وقتی كه فرمان رسيد جهت اكرام و تجليل آدم پيشانی بر زمين نهيد و سجده بريد، تمامی، سجده بردند. بی هيچ تخلف. و بی هيچ چون و چرا.

و حتی فلسفه آن را نيز طلب و تمنا ننمودند، با آنكه سراسر عقل، و سراپا خرد، و سر به سر هوش و ادراك بودند.

و از آن ميان، اگر يكی چون شيطان سجود نكرد، از شمارِ فرشتگان نبود.

«كَانَ مِنَ الْجِنِّ» «2» از همين رو نيز در برابر امر خداوند به چون و چرا برخاست. و حجت و برهان خواست. و هم سخن از برتری و بهتری و امتياز و رجحان خود بر آدمك به ميان آورد:

«خَلَقْتَنِي مِن نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِينٍ» «3»

اختيار

بنابراين، قوانين مربوط به تكوين تخلف ناپذير، اما آنچه به عالم تشريع مربوط می باشد، به دليل وجود اختيار، قابليت تخلف را داراست. چرا كه هيچگونه اجبار و زور و ناگزيری و اعمال تحميل در ميان نيست.

و پای اكراه و اجبار اگر در ميان باشد بهشت و دوزخ بی معنا، و بعثت پيامبران و امامت پيشوايان نيز بيهوده، بی سود، و بی حاصل است.

حال آنكه يكصد و بيست و چهار هزار پيامبر، جهت ارشاد و راهيابی انسان به رسالت تعيين و مبعوث شدند، تا آنچه بايسته و سزا و سزاوار است وی را فرمان، و از آنچه نابايست و ناشايست است وی را پرهيز داده و دور دارند.

______________________________
(1) هرچه خدا بگويد نافرمانی نمی كنند. تحريم/ 6.

(2) ابليس از جن بود. كهف/ 50.

(3) مرا از آتش آفريده ای و او را از گِل. ص/ 76.