عبرت های روزگار، ص: 323

داشته است. و اگر سراپا خطا و خلاف و زشتی و پليدی باشد، خود بهترين گواه است كه آيينه وجود را رو به هوس و نفس دارد. و اگر آميزه ای از اين دو باشد، نشان از اين حقيقت دارد كه بخشی از وجود خود را رو به خدا داشته و بخشی ديگر نيز رو به نفس دارد.

و البته، كثيری از انسان ها اين گونه اند. درست مثل آيينه ای كه بخشی از آن رو به مزرعه باشد و بخشی ديگر رو به مزبله ای.

ولی از ياد نبريم كه اگر قسمی از آينه ای رو به مزرعه و يا موازی با مزبله باشد، برای هميشه همان قسم را نشان می دهد.

اما آيينه وجود انسان اين گونه نيست. بلكه اگر بخشی از آن رو به نفس باشد بيم آن می رود كه پيش برود، و نيم ديگر آن را نيز با نفس موازی سازد.

درست مثل خالی كه بر شيشه ای می افتد، و هرچه بيشتر می گذرد پيشتر می رود، جز آنكه از همان ابتدا به گرد آن خطی كشيده و آن را مهار كنند.

از همين رو به تكرار تاكيد و توصيه می شود كه در كنار هر يك از معاصی توبه و بازگشتی داشته باشيم.

همچنين، اگر نيمی از آيينه وجود انسان رو به خدا باشد اميد آن می رود كه نيم ديگر آن نيز اين گونه شود.

از اين رو بهترين حالت برای انسان حالت ميان بيم و اميد، و خوف و رجاء می باشد. خوف و بيم نسبت به پليدی ها و زشتی ها، و اميد و رجاء نسبت به خوبی های خويش.

مايه بيم

بنابراين، بدی های انسان هر چند اندك باشند مايه بيم و خطر می باشند.

همچنان كه طلحه و زبير از همين راه به مهلكه ای خطرخيز، افت و سقوط كردند.

و خوبی های انسان نيز هر چند كم و ناچيز باشد البته می توانند مايه اميد و سعادت باشند. همچنان كه حُر و كسی مثل فُضيل از اين طريق به سيادت