عبرت های روزگار، ص: 206

ويژه آنكه نام سه سوره از سوره های قرآن كريم به همين نام ها ناميده است.

طبيعةً با كتابی روبرو هستيم كه خصال را مد نظر دارد، بنابراين شايسته است كه پيش از هر چيز به خصال اين حشرات پی ببريم. و تنها در اين صورت است كه معما گشوده خواهد شد.

مورچه به گونه ای است كه از خود مايه ای نمی نهد، و تنها از خرمن ديگران بهره می برد. و در مقابل، عنكبوت است كه تنها بر خود تكيه می زند، و خانه اش را با تارهايی از لعاب دهان می سازد، كه البته خانه ای بس سست و بی بنيان است.

و مقابل اين دو، زنبور عسل است، كه نه همچون مور است، و نه به عنكبوت می ماند. بلكه هم از خود و هم از چيزهای ديگر مايه بر می گيرد. و البته منظور از چيزهای ديگر شهد و شيرينی است آن هم از دامان گل و نه چيزی ديگر. و از همين روست كه دستمايه اش مايه شفاء و سلامت می شود.

و اينجاست كه با اندكی تدبر در می يابيم كه قرآن كريم با طرح اين حشرات سه گانه، سه گانگی انسان ها را باز می گويد:

انسانهايی كه همچون مورند و تنها بر ديگران چشم دوخته اند. و انسانهايی كه تنها بر بافته های خيال خود تكيه می زنند، و ديگران را به هيچ می انگارند.

و پاره ای نيز هم از خويش مدد می خواهند و هم از ديگرانی كه شايسته اند.

و اگر كلام اولياء خدا به ثمر می نشيند، و شاخص و شايسته و حكيمانه می نمايد، از آن روست كه با آيات كتاب خدا و روايات معصومان مطهر انس دارند و از آنجا مايه ور می شوند، و آنگاه به كارگاه عقل و خِرَد می برند، و سخن هايی پر فروغ و تابان ارائه می كنند.

حال، يكی از همين سخنان را ياد كنيم:

«الغرضُ مِنَ خِلْقَةِ الانسان مَعْرِفَةُ اللَّه وَالْوُصولُ الی حَبّه وَالْانْس بِه وَلا يُمْكِنُ هذَيْنِ الْامْرَين الّا بتصفية الْقَلْبِ وَلا يُمْكِنُ هذا الّا بِكَفِّ الْنَفْس عَنِ الشَّهَوات