صبر از ديدگاه اسلام، ص: 163

تا اين روايت را نديده باشيم، نمی شود باور كرد كه اگر در نزاع بين طلبكار و بدهكار، طلبكار كشته شود، «مات شهيداً».

صبر به معنای قبول ظلم، آزار، جنايت جنايتكاران و سكوت كردن و واگذار كردن كار به خدا نيست. صبر يعنی كوشيدن، برای اين كه دين و دنيای انسان از دستش نرود و خطری متوجه انسان نشود. اين صبر است.

صبر؛ خاموش كردن آتش خشم

اميرالمؤمنين عليه السلام چقدر زيبا صبر را معنا كرده اند:

«الصَّبْرُ أَنْ يَحْتَمِلَ الرَّجُلَ ما يَنُوبُه وَ يَكْظِمَ ما يَغْضِبُه» «1»

اين معنای صبر است: صبر يعنی در برابر حوادث روزگار، برای حفظ دين و دفع تلخی ها، قواعد الهی را تحمل نمايد و در مقابل آن چه كه انسان را عصبانی و خشمگين می كند، كه اگر بخواهد خشم خود را اعمال كند، دچار ظلم، معصيت و گناه می شود، هنوز آتش خشم برافروخته نشده، در باطن خود آن را خاموش كند.

در ارتباط با جمله دوم كه بسيار با ارزش است، مقدماتی را ذكر می كنم.

مرحوم ملا احمد نراقی از شخصيت های كم نظير جامعه اسلامی است كه حقّ عظيمی به علم، فلسفه، حكمت، عرفان، فقه شيعه، مردم زمان خود و اهل ايمان تا به روز قيامت دارد. همين عظمت را نيز پدر بزرگوارشان، مرحوم ملامهدی نراقی داشتند. محوريت و جامعيت ايشان حدود دويست و پنجاه سال است كه نظيرش كم پيدا شده است.

اين پدر و پسر، فرزند و نوه مرد بی سواد نراقی بودند كه شغل مستخدمی داشته است. فرزندش ملامهدی كه می خواست در اصفهان درس بخواند، از نراق نامه ای به اصفهان نوشت و به فرزندش مهدی گفت: با اين شغل و درآمدی كه من دارم،

______________________________
(1)- غرر الحكم: 281، حكمت 6231.