صبر از ديدگاه اسلام، ص: 93
باشيد، از رحمت خدا كم خواهيد داشت. برای اين كه ظرفيت خود را از رحمت خدا پر كنيد، تا اين دنيا را ترك نكرده ايد، تمام كمبودها را جبران كنيد؛ نمازهای باطل را دوباره اعاده كنيد، روزه های نگرفته را بگيريد، ظلم هايی كه به مردم كرده ايد، از آن ظلم ها خود را پاك كنيد؛ اگر مالی كه از مردم به ناحق نزد شما مانده است، آن را به صاحب آن برگردانيد. اگر پدر و مادر را از خود رنجيده خاطر كرده ايد، برويد و از آنها رضايت بگيريد. اگر مردم را آزار داده ايد، برويد و حلاليت بطلبيد.
شيوه اسلام و مسلمانی اين است. اسلام با سه برنامه كامل است و ايمان نيز پنج بخش است: خدا، قيامت، فرشتگان، انبيا، قرآن. باور اين ها يك مرحله از اسلام است، اما عمل صالح، عبادت، رفتار صحيح با مردم نيز بخش دوم اسلام و اخلاق نيز بخش سوم اسلام است.
تحليل ايمان در نهج البلاغه
از اميرالمؤمنين عليه السلام اين روايت را بشنويد كه از عجيب ترين روايات شيعه است.
وقتی اميرالمؤمنين عليه السلام در «نهج البلاغه» ايمان را تحليل می كنند، همين پنج حقيقتی است كه بايد به قلب باور داد و همين اعمال صالح و عبادات است كه نسبت به خدا و مردم انجام می گيرد، اين ايمان است. اخلاق نيز پيراستگی از رذايل و آراستگی به فضايل است.
اما نظر اميرالمؤمنين عليه السلام در مورد صبر در اسلام و مسلمانی چيست؟
حضرت می فرمايند:
«1»
صبر در حوزه ايمان ظاهری انسان است كه در عمل صالح و رفتار صحيح با مردم نمايان است، اين صبر نسبت به ايمان، مانند سر برای بدن است. بدن وقتی
______________________________ (1)- مستدرك الوسائل: 2/ 422، باب 64، حديث 11؛ نهج البلاغه: حكمت 82؛ «سُئِلَ عَمَّا لَا يَعْلَمُ أَنْ يَقُولَ لَا أَعْلَمُ وَ لَا يَسْتَحِيَنَّ أَحَدٌ إِذَا لَمْ يَعْلَمِ الشَّیْ ءَ أَنْ يَتَعَلَّمَهُ وَ عَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الْاءِيمَانِ كَالرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ وَ لَا خَيْرَ فِی جَسَدٍ لَا رَأْسَ مَعَهُ وَ لَا فِی إِيمَانٍ لَا صَبْرَ مَعَهُ.»
