انديشه در اسلام، ص: 232
«يَتَمَتَّعُونَ وَ يَأْكُلُونَ كَما تَأْكُلُ الْأَنْعامُ». «1»
در حالى كه كافران همواره سرگرم بهرهگيرى از [كالا و لذتهاى زودگذر] دنيايند و مىخورند، همانگونه كه چارپايان مىخورند.
يا درنده مىشود:
«إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ». «2»
اگر به او هجوم برى، زبان از كام بيرون مىآورد، واگر به حال خودش واگذارى [باز هم] زبان از كام بيرون مىآورد.
يا شيطان مىشود:
«كَما يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطانُ مِنَ الْمَسِّ». «3»
مانند به پاى خاستن كسى كه شيطان او را با تماس خود آشفته حال كرده [و تعادل روانى و عقلىاش را مختل ساخته] است.
اما هر كس فكر كند، الهى خواهد شد. از اين رو، قرآن مجيد اصرار دارد كه مردم در آثار الهى انديشه كنند.
شگفتىهاى عنكبوت
يكى از سورههاى قرآن به نام اين حيوان است كه يكى از آثار وجود خداست. «4» آيا غير از يك مدير عاقل كسى مىتواند به يك كارتونك كوچك اين قدر قدرت و دقت بدهد؟
در عنكبوت قدرت و دقت زيادى نهفته است، با اينكه اگر آن را بلند كنيد خواهيد ديد كه وزنى ندارد. او، در شكار، مخترع بهترين دامهاى عالم است كه آن را با تار درست مىكند. ماده اوليه تارهاى بسيار نازك او كه شبيه نخ ابريشم است در دهان اين حيوان درست مىشود كه آن را مىتاباند و در ساختن دام خود از آن استفاده مىكند. شكلى هم كه او به خانه و دام خود مىدهد شكلى هندسى است؛ يعنى اگر ظريفترين گونياها را هم بياورند و زاويههاى موجود در آن را اندازه بگيرند، با هم فرقى ندارند. او اين تار را كنار جوى آب مىسازد، ولى خودش در آن
______________________________ (1). محمد، 12: «إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ وَ الَّذِينَ كَفَرُوا يَتَمَتَّعُونَ وَ يَأْكُلُونَ كَما تَأْكُلُ الْأَنْعامُ وَ النَّارُ مَثْوىً لَهُمْ».
(2). اعراف، 176: «وَ لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها وَ لكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ ذلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ».
(3). بقره، 275. نيز إسراء، 27: «إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كانُوا إِخْوانَ الشَّياطِينِ وَ كانَ الشَّيْطانُ لِرَبِّهِ كَفُوراً»؛ فرقان، 2829: «يا وَيْلَتى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِيلًا* لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جاءَنِي وَ كانَ الشَّيْطانُ لِلْإِنْسانِ خَذُولًا»؛ فاطر، 6: «إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا إِنَّما يَدْعُوا حِزْبَهُ لِيَكُونُوا مِنْ أَصْحابِ السَّعِيرِ»؛ نساء، 76: «الَّذِينَ آمَنُوا يُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ الَّذِينَ كَفَرُوا يُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِ الطَّاغُوتِ فَقاتِلُوا أَوْلِياءَ الشَّيْطانِ إِنَّ كَيْدَ الشَّيْطانِ كانَ ضَعِيفاً»؛ نساء، 119: «وَ لَأُضِلَّنَّهُمْ وَ لَأُمَنِّيَنَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُبَتِّكُنَّ آذانَ الْأَنْعامِ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَ مَنْ يَتَّخِذِ الشَّيْطانَ وَلِيًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْراناً مُبِيناً»؛ مائده، 90: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»؛ مجادله، 10: «إِنَّمَا النَّجْوى مِنَ الشَّيْطانِ لِيَحْزُنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ لَيْسَ بِضارِّهِمْ شَيْئاً إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَ عَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»؛ مجادله، 19: «اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ أُولئِكَ حِزْبُ الشَّيْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّيْطانِ هُمُ الْخاسِرُونَ»؛ ناس، 6: «مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ».
(4). درباره خلقت عنكبوت در اين سوره سخن مستقلى نيامده است. اما درباره خانهاى كه از تار براى خود مىسازد سخنى آمده كه آن را سستترين خانهها خوانده است: عنكبوت، 41: «مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِياءَ كَمَثَلِ الْعَنْكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتاً وَ إِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنْكَبُوتِ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ» مطلب ذكر شده درباره عنكبوت را در كتاب نشانههايى از او، نوشته سيد رضا صدر ببينيد. (مولف)
