انديشه در اسلام، ص: 136
بردارند، در عالم بعد عذر آنان پذيرفته نخواهد شد. قرآن از اين گروه چنين گلايه مىكند:
«أَ وَ لَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنْفُسِهِمْ ما خَلَقَ اللَّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما إِلَّا بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّى وَ إِنَّ كَثِيراً مِنَ النَّاسِ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ لَكافِرُونَ». «1»
آيا در [خلوت] درون خود نينديشيدهاند؟ [كه] خدا آسمانها. و زمين و آن چه را ميان آنهاست، جز به حق و راستى و براى مدتى معين نيافريده است؛ و همانا بسيارى از مردم به ديدار [قيامت و محاسبه اعمال به وسيله] پروردگارشان كافرند.
آيا براى يافتن حقيقت فكر نمىكنيد؟ پس عقل در وجود شما براى چيست؟ شما، در شبانهروز، حاضر نيستيد يك لحظه چشمانتان را ببنديد و در تاريكى وارد شويد، زيرا از تاريكى زجر مىكشيد؛ حاضر نيستيد گوشتان را يك شبانهروز ببنديد تا چيزى نشنويد؛ حاضر نيستيد خود را در اتاقى حبس كنيد و بگوييد در را از بيرون قفل كنند و بروند؛ حاضر نيستيد آب و نان نخوريد؛ پس چطور حاضر مىشويد عقل، يعنى عالىترين عضو وجود خود را، يك عمر تعطيل كنيد؟ از اين رو، بايد به اندازهاى كه ساير اعضا و جوارح خود را به كار مىگيريد، اين كارگاه با عظمت هستى را نيز، كه قدرت انعكاس همه حقايق را در خود دارد، به كار بگيريد.
عوامل به كارگيرى عقل
براى به كار گرفتن عقل، بايد وقت از دست رفته خود را از بسيارى چيزها و بسيارى از افراد پس بگيريم؛ بايد رابطهمان را با خيلى از اشخاص قطع كنيم؛ نبايد خيلى جاها برويم؛ نبايد سر بسيارى از چهارراهها بايستيم؛ نبايد به خيلى از مغازهها برويم؛ و حداكثر هفتهاى يك يا دو بار پاى تلويزيون بنشينيم؛ چون اگر بخواهيم سفر فكرى داشته
______________________________ (1) پىنوشت
. روم، 8.
