انديشه در اسلام، ص: 242
و هنرى را بررسى كنيم، ريشهشان به انبياى خدا باز مىگردد. آيات قرآن مجيد در اين باره صراحت دارند كه انبيا عاقلترين مردم تاريخ بودهاند. عقل آنان نيز قوىترين عقول و داراى ذخيرههاى گرانقدر الهى بوده است. «1» قرآن و همه متون اسلامى و كتابهاى انبيا، دلالت بر اين معنا دارند كه قوىترين عقلها و چراغ حيات با آنان بوده است «2» و همواره نور قوىّ عمقنگرى را به ديگران منتقل مىكردهاند. و هر كسى مىداند كه رشد عقلى مردم كار كم و آسانى نيست.
نفوذ دانشمندان اسلام در اروپا
كتاب مهمى در فرانسه به نام تمدن اسلام و عرب چاپ شده كه نويسنده آن گوستاو لوبون است. او پس از اينكه مسائل مهمى را درباره بسيارى از علوم دانشمندان اسلامى نقل و دستهبندى مىكند مىگويد:
دانشمندان مسلمان بروز دهنده، پايهگذار و رشد دهندگان مسائل علمى بودهاند.
سپس مىگويد:
ما اروپاييان، وقتى در قرون هفدهم و هجدهم، سر سفره دانش آمديم، متوجه شديم كه هزار سال است دانشمندان اسلامى اين سفره را گستردهاند. ما بر اين سفره آماده قدرت گرفتيم و بعد، آن را در برنامههاى كنونى بروز داديم و تمدن امروز را پايهگذارى كرديم.
در حقيقت، اين دانشمند باانصاف فرانسوىِ مسيحى با دليل و منطق اثبات مىكند كه تمدن امروز ريشه در علوم اسلامى و نبوت پيامبر اسلام و انبياى گذشته دارد. بنابراين، علم و فرهنگ و هنر و تمدن، ريشه در نبوت و عقل انبيا دارد و حركت عقلى بشر وابسته به حركت عقلى انبيا بوده است. درست است كه فكر گوهر گرانقدر وجود انسان و منبع خيرات است، اما ريشه در عقل انبياى خداوند دارد. عقل همه انبيا هم در اتصال با وحى پروردگار عالم است كه عقل بىنهايت است.
______________________________ (1). كافى، ج 1، ص 12: «قال رسول الله، صلىاللهعليهوآله: ما قسم الله للعباد شيئاً أفضل من العقل، فنوم العاقل أفضل من سهر الجاهل، وإقامه العاقل أفضل من شخوص الجاهل ولا بعث الله نبياً ولا رسولًا حتى يستكمل العقل، ويكون عقله أفضل من جميع عقول أمته».
(2). مائده، 1516: «يا أَهْلَ الْكِتابِ قَدْ جاءَكُمْ رَسُولُنا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثِيراً مِمَّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتابِ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثِيرٍ قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبِينٌ* يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ يَهْدِيهِمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ»؛ نيز همين سوره آيه 44: «إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْراةَ فِيها هُدىً وَ نُورٌ ...»؛ نيز همين سوره آيه 46: «وَ قَفَّيْنا عَلى آثارِهِمْ بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ التَّوْراةِ وَ آتَيْناهُ الْإِنْجِيلَ فِيهِ هُدىً وَ نُورٌ وَ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ التَّوْراةِ وَ هُدىً وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِينَ».
