انديشه در اسلام، ص: 259
- «فمثله كمثل الكلب إن تحمل عليه يلهث أو تتركه يلهث». «1»
پس داستانش چون داستان سگ است [كه] اگر به او هجوم برى، زبان از كام بيرون مىآورد، واگر به حال خودش واگذارى [باز هم] زبان از كام بيرون مىآورد.
آيا كسانى كه از زمان فتحعلى شاه تا بهمن 57 كشور را به باد دادند انسانهاى بىسوادى بودند؟ سيصد سال در اين كشور قراردادهاى استعمارى زيادى امضا شد كه سند آنها هم در ايران و هم در انگلستان موجود است. همه اين قراردادها را هم مهندسها و دكترها و رجال باسواد حكومت امضا كردهاند.
در تمام دوره حكومت قاجار، فقط چند نفر اين قراردادها را امضا نكردند و در برابر آنها ايستادند كه سرنوشت خوبى هم در انتها نداشتند: يكى قائم مقام فراهانى بود كه در باغ بهارستان خفهاش كردند؛ يكى ميرزا تقى خان امير كبير بود كه در حمام فين او را كشتند؛ ديگرى شهيد شيخ فضل اللّه نورى بود كه در تهران به دارش كشيدند؛ و اين اواخر هم سيد حسن مدرس بود كه در تبعيد به قتلش رساندند! تنها كسى كه از همه قوىتر در برابر گرگ استعمار ايستاد و موفق شد، رهبر كبير انقلاب اسلامى بود.
3. اصلاح نفس
سومين هدف انبيا اصلاح نفس يا به تعبير سادهتر: اصلاح اخلاق و آراستن مردم به صفات الهى با تأكيد بر اخلاق الهى است. دستورهاى مهمى هم كه درباره عقل صادر شده نيز، در حقيقت، براى اصلاح قلب و نفس است كه اين دستورها در قرآن گنجانده شده است.
در كتاب الذريعه الى تصانيف الشيعه، نام كتابهايى كه براى اصلاح قلب، عقل و نفس است از الف تا ياء آمده است. كتاب أعيان الشيعه نيز براى
______________________________ (1). اعراف، 176: «وَ لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها وَ لكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ ذلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ»، نيز جمعه 5 «مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْراةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوها كَمَثَلِ الْحِمارِ يَحْمِلُ أَسْفاراً بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ».
