انديشه در اسلام، ص: 258
مىدارند و از آنچه به آنان روزى دادهايم، انفاق مىكنند. و آنان كه به آنچه به سوى تو و به آنچه پيش از تو نازل شده، مؤمن هستند و به آخرت يقين دارند. آنانند كه از سوى پروردگارشان بر هدايتاند و آنانند كه رستگارند.
نعمت نبوت براى حركت عقلى مردم به آنها عطا شده و خداوند از اين راه بر مردم منت گذاشته است.
2. اصلاح قلب
هدف دوم نبوت و بعثت انبيا اصلاح قلب مردم بوده است. مردم ممكن است عقل خود را از علم پُر كنند، اما اگر قلبشان نپذيرد، در نهايت دزدان كلاه بر سرى خواهند شد كه به قول شاعران قديم، با چراغ به زندگى مردم مىزنند:
چو دزدى با چراغ آيد گزيدهتر برد كالا.
اگر عقل درستى در وجود انسان نباشد و قلب با واقعيات الهى كنترل نشود، علم در دست انسان چنان خنجر تيزى خواهد بود كه هر كسى را با آن از پشت هدف قرار مىدهد. از اين رو، نبوت تنها بر علم تكيه ندارد. قرآن مىفرمايد:
«وَ ما يَعْقِلُها إِلَّا الْعالِمُونَ». «1»
ولى جز اهل معرفت و دانش در آنها تعقّل نمىكنند.
در جاى ديگر مىفرمايد:
«يَوْمَ لا يَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ* إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ». «2»
روزى كه هيچ مال و اولادى سود نمىدهد، مگر كسى كه دلى سالم [از رذايل وخبايث] به پيشگاه خدا بياورد.
يكى از عقلهاى پرقدرتى كه ضررش از حيوانات شرور نيز براى بشر بيشتر بوده، در سوره اعراف به مردم معرفى شده است. قرآن از بلعم باعورا، دانشمند معروف بنى اسرائيل كه قلب خود را كنترل نمىكرد، به سگ هار تعبير كرده است:
______________________________ (1). عنكبوت، 43: «وَ تِلْكَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ وَ ما يَعْقِلُها إِلَّا الْعالِمُونَ».
(2). شعراء، 88- 89.
