صبر از ديدگاه اسلام، ص: 89

را دارد.

بنا به آيات قرآن و روايات، مسلمان بايد اسلامش كامل باشد، تا بتواند با قدرت و كمالِ اسلامش، به لقا، قرب، پاداش حق، امنيت دنيا و آخرت برسد. عنصری كه از آن تعبير به عنصر ريشه ای شده، عبارت از ايمان، اعتقاد و باور است كه امری قلبی است. خود اين باور و اعتقاد نيز تركيبی از پنج حقيقت است؛ باور داشتن خدا، قيامت، فرشتگان، قرآن و همه انبيا و ائمه عليهم السلام.

به دست آوردن اين باورها از دو راه امكان پذير است؛ تحصيل، استماع. راه ديگری ندارد. انسان بايد سال ها در كنار معلمان ربّانی تعليم دين ببيند، تحصيل دانش دينی و معرفت نمايد، فقيه در دين، يعنی دين شناس علمی شود، يا اين كه به فرموده قرآن مجيد: گوش خود را در شنيدن حقايق الهی از دهان پاكان هزينه كند؛ يا از انبيا و امامان عليهم السلام بشنود و يا از اوليای عالم و عارف به دين.

در متن معارف دين، برای فراهم كردن زمينه باور در قلب مردم، براهين، حجت ها و مسائل علمی، يقينی است. اين باور برای انسان با خواندن يا شنيدن حاصل می شود؛ يعنی به اين نقطه می رسد كه وجود مقدس حضرت حق، قيامت،

فرشتگان، پيامبران و قرآن مجيد را باور می كند و سلامت باطن را در خود تحقق

می دهد. اين بخش، يك سوم از دين است كه در ارتباط با قلب است.

معامله عمل صالح با پروردگار

يك سوم ديگر دين، عمل صالح است؛ انجام واجبات، كارهای مثبت، انجام عبادات و اعمال خوب كه تكليف انسان است نيز يك سوم دين است، كه معامله كردن انسان با پروردگار از طريق رفتارهای مثبت، واجبات و عبادات انجام می گيرد.

اگر در ارتباط با پروردگار و مردم، از انسان غير از اين عمل سر بزند، طبق آيات قرآن، معصيت و گناه است و تعابير قرآن در هر دو ناحيه نيز عجيب و لطيف است.

مثلًا در ارتباط با پروردگار، ذكر ركوع يا يك بار «سبحان ربی العظيم و بحمده» است يا سه بار «سبحان الله». اگر انسان با پروردگار عالم در رفتار عبادتی درست معامله نكند و از آن كم بگذارد، مثلًا در ركوع بگويد: «سبحان ربی العظيم وبحمده»