صبر از ديدگاه اسلام، ص: 276

نيست، حيوانات خيلی قوی تر از انسان با بدن خود تمرين ها و رياضت ها و فعاليت ها دارند.

امير المومنين می فرمايد:

امروز شما در ميدان تمرين تا می توانيد تمرين كنيد، از مجموع خواسته های خداوند كه موافق با طبع و قسمتی از خواسته ها و شهوات تو نيست رو بر نگردانيد نفس خود را زجر بدهيد تا تمكن برای پياده شدن هواها و خواسته های نفس در او به وجود نيايد.

اگر شما جلوی حركات نفس را كه موافقتی با فرامين خدا ندارد را باز بگذاريد خيلی سريع اين نفس بر شما غلبه پيدا می كند كه رهايی از اين غلبه نفس امری مشكل و گاهی محال به نظر می رسد كه قرآن مجيد كراراً تذكر داده است. «1»

كلام فيض كاشانی درباره نفس

مرحوم فيض كاشانی رحمهم الله راه دادن به مشتهيات غلط نفس را به يك نهال مثل زده و می فرمايد:

وقتی شما يك نهالی را در باغچه می كاريد و همان روزهای اول پشيمان می شويد راحت نهال را بيرون می آوريد، اگر پنج سال و ده سال بگذرد، بخواهيد اين نهال را بيرون بياوريد با دست ديگر امكان ندارد، دورش را بايد خالی كنيم كلنگ و تيشه و تبر برداريد كه كار مشكلی است و اگر سالها بر آن بگذرد و شما پشيمان شويد بخواهيد بيرون بياوريد رنج بيرون آوردن اين نهالی كه تبديل به يك

درخت خيلی سنگين شده خيلی سخت تر است. می فرمايد: با اينكه با هزاران

سختی درخت را درآورده و اطمينان داريم كه عمر اين نهال ديگر تمام شده و ديگر زمينه ای در زمين ندارد، اما در اول بهار می بينيد از گوشه زمين جوانه بيرون آمده

______________________________
(1)- قرآن كريم: يوسف 53: 12؛ «وَ ما أُبَرِّئُ نَفْسی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمّارَهٌ بِالسُّوءِ إِلّا ما رَحِمَ رَبِّی إِنَّ رَبِّی غَفُورٌ رَحيمٌ»