صبر از ديدگاه اسلام، ص: 243

معناست كه در وجود اهل معرفت قرار می گيرد و آنان در هيچ شرايطی حاضر به از دست دادن اين گوهرها نيستند.

آن گونه كه پروردگار اين ويژگی ها را بيان می كند و به ترتيبی كه در گفتار حضرت حق است، عبارتند از:

اول: صلاح، به معنای آراستگی و شايستگی؛ آراستگی نفسی، روحی، عملی و اخلاقی و شايستگی عقلی و قلبی، به اين معنا كه همه جوانب وجود اين سعادتمندترين انسان ها، چه در بُعد باطنی و چه در بُعد ظاهری، پخته، با ارزش و قابل قبول پروردگار مهربان عالم است.

من آيه ای را انتخاب كردم كه البته می خواهم ارزش اهل صلاح را بدانيد. آيه شريفه چهار مسأله را مطرح كرده است: مسأله توبه، اصلاح، اعتصام بالله و اخلاص در عبادت.

البته كسی كه اولين بار آيه را ببيند و بشنود، برای او از كوه سنگين تر می آيد.

سنگينی آيه از جمله كوتاه آخر آيه است كه اگرنبود، سنگينی از آيه احساس نمی شد:

«إِلَّا الَّذِينَ تَابُواْ وَ أَصْلَحُواْ وَاعْتَصَمُواْ بِاللَّهِ وَأَخْلَصُواْ دِينَهُمْ لِلَّهِ » «1» آنان كه توبه كنند؛ همه زشتی های درون را دور بريزند و زشتی های انجام شده با اعضاء و جوارح را جبران كنند؛ مال، عمل، اخلاق، روابط با خدا و خلق خدا را اصلاح كنند.

راه اصلاح نيز اين است كه تمام برنامه هايی كه با آن سر و كار دارند، با قرآن هماهنگ كنند. بحث توبه و آثار آن و اين اصلاحی كه در آيه مطرح است و آثار آن، بحث گسترده ای است.

سومين مورد آيه؛ از هر معبودی غير از خدا، قطع رابطه كنند و فقط به دامان

______________________________
(1)- نساء 146: 4؛ «مگر كسانی كه [از گناه بزرگ نفاق ] توبه كردند، و [مفاسد خود را] اصلاح نمودند و به خدا تمسّك جستند، وعبادتشان را برای خدا خالص ساختند؛ پس آنان در زمره مؤمنان اند.»