صبر از ديدگاه اسلام، ص: 193
در رابطه با هدايت جامعه انسانی نيز پروردگار عالم در آيه شريفه به كار گرفته است:
«» «1» اگر می خواستم، تمام انسان ها را در مدار هدايت قرار می دادم، آن وقت در كره زمين، غير از خير، درستی و سلامت نفس، هيچ چيز ديگری پيدا نمی شد. اگر ميليون ها سال نيز چراغ برمی داشتيد و سرگردان به دنبال يك گناه صغيره می گشتيد، پيدا نمی كرديد.
اما چرا خدا اين كار را نكرد؟ چون اگر خود خدا برای هدايت بندگان وارد ميدان شود، اين هدايت، اجباری می شود و هدايت اجباری، نه قبول می شود و نه به كار گرفتنش، جنبه عبادت دارد و چون جنبه عبادت ندارد، ارزشی نخواهد داشت.
پس پاداش نيز ندارد.
آن وقت ديگر نيازی به زندگی دوم- آخرت- نداشتيم، چون ديگر پاداشی در كار نبود، آن وقت ما مانند همه حيوانات زنده روی زمين، عمر محدودی داشتيم، می خورديم و می خوابيديم و می مرديم، بعد نابود می شديم، اما منِ خدا زندگی شما را اين گونه طراحی نكردم.
نمی خواستم بندگانم مانند حيوانات باشند. من از اول اراده كردم كه برای شما دو زندگی قرار بدهم؛ حيات دنيا و حيات آخرت. از اول اراده كردم كه يك طرف حيات شما را مانند خودم، ابدی قرار بدهم و می خواستم به خودم وصل باشيد.
من اين گونه طرح وجود شما را اراده كردم. اگر كسی از اين طرح من ناراضی است، خدای ديگر و طرح ديگری را انتخاب كند، چون من از رأی و طرحم برنمی گردم. اين مطلب ريشه دار و مسأله مهم و دقيق، از طريق آيات قرآن بيشتر روشن می شود.
بنابراين اگر هدايت اجباری بود، آنچه كه اكنون مقرر است، ديگر مقرر نبود و ما
______________________________ (1)- انعام 149: 6؛ «و اگر خدا می خواست قطعاً همه شما را [به طور جبر] هدايت می كرد.»
