عقل: كليد گنج سعادت، ص: 449

پس، يادآور می شود، تعبير اين روايت از پيامبران و امامان به منزله حجت های ظاهر خدا، و تعبير روايت از عقل انسان ها به مثابه حجت باطنی پروردگار نشان می دهد عقل انسان با وحی دارای رابطه مستقيمی است. خداوند متعال، در يكی از آيات سوره مباركه حشر، به ارتباط مستقيم به نقل و عقل اشاره صريحی می فرمايد:

«لو أنزلنا هذا القرآن علی جبل لرأيته خاشع متصدعا من خشية اللّه و تلك الامثال نضربها للناس لعلهم يتفكرون». [6]

اگر اين قرآن را بر كوهی نازل می كرديم، قطعا آن را از ترس خدا فروتن و از هم پاشيده می ديدی. و اين مثل ها را برای مردم می زنيم تا بينديشند.

در آيه ای ديگر از قرآن، چنين می خوانيم:

«و تلك الامثال نضربها للناس و ما يعقلها إلا العالمون». [7]

و اين مثل ها را برای مردم می زنيم، ولی جز اهل معرفت و دانش در آن ها تعقّل نمی كنند.

بنابراين، بين وحی ظاهری خدا به پيامبر (قرآن) و وحی باطنی خدا به بشر (عقل) ارتباط مستقيمی وجود دارد؛ زيرا انسان می تواند، از طريق عقل، به كنكاش و درك مفاهيم موجود در قرآن بپردازد و حتی از اين طريق، مفاهيم قرآن را به عرصه عمل وارد سازد. اين همه آيات خداوند در قرآن مجيد با مضمون «اعلموا» چه معنايی دارند؟ «اسمعوا»، «تفكروا»، و «تعقلوا» در روايات اسلامی چه مفهومی دارند؟ چرا امير مؤمنان علی، عليه السلام، به مدت پنج سال، روی منبر كوفه، برای مردم خطبه خواند؟

بعثت صد و بيست و چهار هزار پيامبر بزرگ الهی از جمله رسول اكرم، صلی اللّه عليه و آله، و نزول صد و چهارده سوره قرآن كريم در طول بيست و سه سال چه معنايی داشته است؟ يعنی انسان ها می توانند انبيا و ائمه را فهم و درك كنند. خداوند در قرآن به تمام بت پرستان و مشركان هشدار می دهد: شما می فهميد، هرچند خود را به نفهمی زده ايد!