عقل: كليد گنج سعادت، ص: 40

وسعت و قداست ميدان عقل

در قرآن می خوانيم:

«و سخر لكم الليل و النهار و الشمس و النجوم مسخرات بأمره إن فی ذلك لآيات لقوم يعقلون». [33]

و شب و روز و خورشيد و ماه را نيز رام و مسخّر شما قرار داد، و ستارگان هم به فرمانش رام و مسخّر شده اند؛ قطعا در اين حقايق نشانه هايی است بر توحيد، ربوبيّت و قدرت خدا برای گروهی كه تعقّل می كنند.

ميدان عقل به اندازه همه هستی است. انسان، با وجود اين بدن محدود، سرمايه ای در وجود خود دارد كه ميدان آن همه هستی است. البته، هيچ كس نمی تواند به تنهايی به همه هستی سفر كند، ولی به طور جمعی می توان اين كار را انجام داد. امروزه، بشر با عقل خود هم به اعماق آب ها رفته و هم در حد امكان در عمق آسمان نفوذ كرده است. روی زمين نشسته ولی ستارگان را رصد می كند و با وسيله ای كه به فضا فرستاده از خورشيد عكس می گيرد و درباره آن تحقيق می كند. اين كاربرد عقل و ميدان نفوذ آن است كه البته مرتبط به ميدان ظاهر آن است. برای اين كه معلوم شود ميدان باطن عقل تا كجاست و چه چيزهايی را رصد می كند لازم است به خطبه اول نهج البلاغه امير المؤمنين، عليه السلام، مرجعه كنيم. آن جا ميدان عقل انسان در عالم معنا به خوبی پديدار می شود (در بخشی كه حضرت به معرفی پروردگار می پردازد). به عبارت ديگر، عقل اين قدر قدرت دارد كه می تواند به حريم اسماء و صفات پروردگار عالم نيز راه ببرد، خدا را به درستی ببيند و مشاهدات خود را در مسجد كوفه، برای مردم بيان كند. اين ميدان باطنی عقل است. [34]