عقل: كليد گنج سعادت، ص: 58

كبير نيز آمده، [3] يا جلوه آن حقيقتی است كه قرآن كريم بدان اشاره كرده و خداوند را نور آسمان و زمين دانسته است:

«اللّه نور السموات و الأرض مثل نوره كمشكوة فيها مصباح المصباح فی زجاجة الزجاجة كأنها كوكب دری يوقد من شجرة مباركة زيتونة لا شرقية و لا غربية يكاد زيتها يضی ء ولو لم تمسسه نار نور علی نور يهدی اللّه لنوره من يشاء و يضرب اللّه الامثال للناس و اللّه بكل شی ء عليم». [4]

خدا نور آسمان ها و زمين است. وصف نورش مانند چراغدانی است كه در آن، چراغ پرفروغی است، و آن چراغ در ميان قنديل بلورينی است، كه آن قنديل بلورين گويی ستاره تابانی است، و آن چراغ از روغن درخت زيتونی پربركت كه نه شرقی است و نه غربی افروخته می شود، و روغن آن از پاكی و صافی نزديك است روشنی بدهد گرچه آتشی به آن نرسيده باشد، نوری است بر فراز نوری؛ خدا هركس را بخواهد به سوی نور خود هدايت می كند، و خدا برای مردم مثل ها می زند تا حقايق را بفهمند و خدا به همه چيز داناست.

عقل انسان از اين نور، كه روشن كننده آسمان ها و زمين است، بهره مند است و وجود اين ركن در ساختمان عقل برای آن است كه انسان توان دورانديشی و عاقبت انديشی را داشته باشد.

حقيقت ديگر ساختمان عقل قدرت و توان و نيرو است كه شايد بتوان گفت منظور از آن مجموعه عنصری عقل است كه مركب از چهارده ميليارد سلول است. حقيقت چهارم عقل نيز، بر اساس فرمايش امام صادق، عليه السلام، معرفت و علم است و مراد از آن علمی است كه انسان بعد از ولادتش به وسيله حواس ظاهری خود كسب می كند. [5]

امير المؤمنين، عليه السلام، عقل و علم را به دو گروه مطبوع و مسموع تقسيم می كنند. [6] عقل طبيعی در كلام حضرت اشاره به همين توده سلولی دارد كه قادر است از راه شنيدن و ديدن و خواندن عقل را به