عقل: كليد گنج سعادت، ص: 387

[ايشان در مقابل حوادث و مسائل سياسی در اوايل روی كار آمدن رضا شاه پهلوی و ماجرای كشف حجاب همواره صبر و بردباری می كرد و برای حراست از حوزه نوپای قم تلاش بسياری می نمود و همواره می فرمود «من حفظ حوزه را اهم می دانم». آيت اللّه حائری در ماجرای كشف حجاب بارها با رضا شاه برخورد و ستيز نمود. معروف است كه پس از ماجرای كشف حجاب و كشتار مسجد گوهرشاد ايشان هيچ گاه حال و روز خوشی نداشت و اين اندوه را تا پايان عمر در دل داشت.

آيت اللّه حائری در 84 سالگی، در 17 ذيقعده 1355 ق (1315 ش) درگذشت و در جوار آرامگاه حضرت معصومه به خاك سپرده شد. آيت اللّه دكتر مهدی حائری يزدی و مرحوم آيت اللّه شيخ مرتضی حائری يزدی دو فرزند ايشان اند.

آثار آن بزرگوار عبارت اند از:- كتاب الصلوة كه كتاب مفصّلی درباره مسائل نماز است.- كتاب دور الاصول كه تقريرات درس آيت اللّه سيد محمد فشاركی است و گويند آيت اللّه محمد حسين كمپانی اصفهانی، صاحب كتاب گرانقدر نهاية الدراية فی شرح الكفاية، بحث های درس خارج خود را مطابق با سرفصل های همين كتاب پيش می برده و از مؤلف آن با عنوان بعض الأجله (يكی از مردان بزرگ) تعبير می فرموده است.- از كتاب های ديگر آيت اللّه حائری مجموعه رسائل است كه در ابواب مختلف فقهی مانند احكام ارث، احكام شير دادن و مسائل ازدواج و طلاق به رشته تحرير در آمده است.

مهم ترين شاگردان آن جناب عبارت اند از: آيت اللّه گلپايگانی، آيت اللّه اراكی، آيت اللّه مرعشی نجفی، آيت اللّه حاج سيد مهدی غضنفری خوانساری، آيت اللّه حاج ميرزا جعفر اشراقی، آيت اللّه سيد احمد زنجانی و ...]

[ (14). مرحوم آيت اللّه سيد محمد فشاركی از فقها و مجتهدين بزرگ شيعه در حوزه نجف است. ايشان از شاگردان مرحوم ميرزای شيرازی، صاحب فتوای تنباكو، است. نقل است هنگامی كه استعمارگران انگليسی امتياز كشت و فروش توتون و تنباكو را به دست گرفته بودند، ايشان به نزد استاد بزرگوارش حضرت آيت اللّه العظمی سيد محمد حسن شيرازی، اعلی اللّه مقامهما، آمد و به ميرزا عرض كرد: درست است من ]